Оралхан Бөкей өмірбаяны – қазақ әдебиетінің көрнекті тұлғасы
Оралхан Бөкей – қазақ әдебиетінің ХХ ғасырдағы жарқын жұлдыздарының бірі. Өмірінің қысқа болғанына қарамастан, оның шығармашылығы қазақ әдебиетінің алтын қорына қосылған баға жетпес мұра болып табылады. Жазушының туындылары терең философиялық ойларымен, адам жанының нәзік қырларын ашумен ерекшеленеді. Оның шығармалары қазақ халқының рухани әлемін, табиғатпен үндестігін, адам мен қоғам арасындағы қатынасты терең бейнелейді.
Оралхан бөкей өмірбаяны
Балалық шақ және отбасы
Оралхан Бөкей 1943 жылы 28 қыркүйекте Шығыс Қазақстан облысы, Катонқарағай ауданы, Шыңғыстай ауылында дүниеге келген. Найман тайпасының Көкжарлы Қаратай руынан шыққан. Әкесі Бөкей сөзге шешен, анасы Күлия ақын, әнші болған. Оралхан отбасыдағы жалғыз ұл еді, Шолпан, Әймен, Ләззат, Мәншүк, Ғалия есімді бес қыздың ортасында өскен. Әкесінің еңбек майданына кеткен кезінде туғандықтан, анасы оны Оралхан деп атап, әкесінің аман оралуын тілеген.
Балалық шағы Алтайдың сұлу табиғатында өтті. Табиғатпен етене жақын өскен ол кейінгі шығармаларында табиғаттың адам өміріндегі рөлін ерекше көрсеткен. Әкесі мен анасының тәрбиесі, олардың сөз өнеріне деген сүйіспеншілігі Оралханның әдебиетке деген қызығушылығын оятты.
Білім алу және еңбек жолы
1961 жылы Шыңғыстайдағы Сұлтанмахмұт Торайғыров атындағы орта мектепті аяқтаған соң, пионер жетекшісі болып жұмыс істеді. Кейін «Алтай» совхозында тракторшы болып еңбек етті. 1965-1968 жылдары Шығыс Қазақстан облысының Үлкен Нарын ауданында «Еңбек туы» газетінде корректор, аудармашы, редактордың орынбасары, Шығыс Қазақстан облысы «Коммунизм туы» (қазіргі «Дидар») газетінде әдеби қызметкер болды. 1963-1969 жылдары С.М.Киров (қазіргі Әл-Фараби) атындағы Қазақ мемлекеттік университетінің журналистика факультетінде сырттай жоғары білім алды.
1968 жылдан бастап Алматы қаласына қоныс аударды. «Лениншіл жас» газетінде, «Жұлдыз» журналында бөлім меңгерушісі, «Қазақ әдебиеті» газетінде бас редактордың орынбасары қызметтерін атқарды. 1991-1993 жылдары «Қазақ әдебиеті» газетінің бас редакторы болды.
Шығармашылық жолы
Оралхан Бөкейдің шығармашылық жолы 1970 жылы шыққан «Камчигер» атты алғашқы жинағынан басталды. Одан кейін «Плеяды» (1971), «Где ты, жеребенок белолобый?» (1973), «Ледниковые горы» (1975) атты жинақтары жарық көрді. 1981 жылы «Крик» атты жинағы орыс тілінде басылып шықты. Оның шығармалары қазақ халқының тарихы мен мәдениетін, табиғатын, адамгершілік құндылықтарын терең бейнелейді.
Оралхан Бөкейдің шығармаларының негізгі тақырыбы – адам мен табиғаттың, адам мен қоғамның, адам мен адамның арасындағы қатынастар. Ол шығармаларында адамның ішкі әлемін, оның рухани ізденістерін, өмірдің мәні мен мағынасын терең зерттейді. Оның «Қар қызы», «Атау кере», «Ардак», «Кербугу» сияқты шығармалары қазақ әдебиетінің алтын қорына қосылған баға жетпес мұралар болып табылады.
Қоғамдық және саяси көзқарастары
Оралхан Бөкейдің шығармаларында қоғам мен адам арасындағы қатынастар, адамның рухани әлемі, оның ізденістері мен қайшылықтары басты орын алады. Ол шығармаларында адамдардың ішкі дүниесін, олардың арман-мақсаттарын, өмірге деген көзқарастарын терең бейнелейді. Оның шығармалары қоғамдағы әділетсіздікке, моральдық құндылықтардың құлдырауына қарсы бағытталған. Ол адамды тек сыртқы әрекеттері арқылы ғана емес, оның ішкі әлемі, рухани ізденістері арқылы да бағалауды ұсынады.
Жеке өмірі
Оралхан Бөкейдің жеке өмірі туралы көп мәлімет жоқ. Оның шығармаларынан оның ішкі әлемі, адамгершілік құндылықтары, өмірге деген көзқарасы туралы көп нәрсе білуге болады. Ол шығармаларында өз өмірінің тәжірибелерін, ойларын, сезімдерін бейнелеген. Оның шығармалары арқылы оның адамгершілік әлемін, өмірге деген көзқарасын, қоғамға деген қатынасын түсінуге болады.
Мұрасы және маңызы
Оралхан Бөкейдің шығармалары қазақ әдебиетінің дамуына үлкен үлес қосты. Оның шығармалары қазақ халқының рухани әлемін, тарихын, мәдениетін терең бейнелейді. Оның шығармалары арқылы қазақ әдебиетінің жаңа кезеңі басталды. Оның шығармалары қазақ әдебиетінің әлемдік деңгейде танылуына ықпал етті.
Оралхан Бөкейдің шығармалары көптеген тілдерге аударылды. Оның шығармаларының орыс, ағылшын, неміс, араб, қытай, жапон тілдеріне аударылуы оның шығармаларының әлемдік деңгейде танылғанын көрсетеді. Оның шығармалары әлемнің көптеген елдерінде оқылып, жоғары бағаланды.
