Оразақын Асқар өмірбаяны – қазақ ақыны мен публицист
Оразақын Асқар – қазақ әдебиетінің көрнекті өкілдерінің бірі, ақын, публицист, аудармашы, әрі ұлттық құндылықтарды насихаттаушы тұлға. Ол ХХ ғасырдың екінші жартысынан бастап қазақ поэзиясының дамуына елеулі үлес қосты. Оның шығармашылығы тек көркемдік қырынан ғана емес, ұлттық рухты көтеруімен де ерекшеленеді. Асқардың поэзиясында туған жерге деген сүйіспеншілік, ел мен жер тағдырына алаңдаушылық, қазақ тілінің мәртебесі мен болашағына деген қамқорлық айқын сезіледі.
Әдебиет пен қоғамды байланыстыра білген қаламгер халықтық тақырыптарды көтеріп, өзінің әрбір өлеңі арқылы ұлттық сананы оятуға атсалысты. Оның қаламынан туған туындылар қазақ әдебиетінде ұлттық рухтың сақталуына, жаңа буынға рухани тәрбие беруге қызмет етті.
Оразақын Асқардың есімі қазақ әдебиетінде елшіл ақындардың қатарында аталады. Оның шығармалары тәуелсіздікке дейінгі жылдардағы қазақтың арман-мұратын, тәуелсіздік алғаннан кейінгі кезеңдегі ұлттық серпілісті бейнелеп, бүгінгі жас ұрпақ үшін құнды рухани қазына болып қала берді.
Оразақын асқар өмірбаяны
Балалық шағы мен отбасы
Оразақын Асқар 1935 жылы Алматы облысында дүниеге келген. Оның балалық шағы Қазақстанның тарихындағы ең ауыр кезеңдердің бірімен тұспа-тұс келді. 1930-жылдардағы ашаршылықтан кейінгі жұтаң тіршілік, Екінші дүниежүзілік соғыс жылдарының ауыртпалығы қазақ ауылдарының тұрмысын қиындатты. Осындай ортада дүниеге келген бала Оразақын ерте жастан еңбекке араласып, қиындықпен шынықты.
Әкесі қарапайым шаруа адамы болғанымен, баласын білімге, өнерге жетелеуді мақсат тұтты. Анасы да балаларына мейірім төгіп, ұлттық дәстүрді бойына сіңірді. Асқардың әке-шешесі ауыл арасында сыйлы адамдардың қатарында болып, бала тәрбиесіне ерекше мән берді.
Оразақын Асқардың балалық шағы қазақы ауылдағы дәстүрлі өмір салтымен ұштасып жатты. Ол мал бағу, ауыл шаруашылығына көмектесу сияқты тіршіліктің ортасында өсті. Дегенмен оның жастайынан кітапқа, өлеңге әуестігі ерекше байқалды. Мектепке бармай тұрып-ақ ауыл ақсақалдарының жыр-дастандарын тыңдап өскен ол, халық ауыз әдебиетінің нәрімен сусындады. Бұл кейін оның шығармашылығының ұлттық болмыспен астасып жатуына негіз болды.
Соғыстан кейінгі жылдары ауыл мектебінде білім алған Оразақын ауыл ұстаздарының қамқорлығын көрді. Ол мектеп қабырғасында жүріп-ақ қабілетті оқушы ретінде көзге түсіп, әдебиет пен тарих пәндеріне ерекше қызығушылық танытты. Әсіресе қазақ ақын-жазушыларының шығармалары оған терең әсер қалдырды.
Білім алуы және алғашқы қадамдары
Мектепті бітірген соң, Оразақын Асқар Алматыдағы жоғары оқу орындарының біріне түсіп, әдебиет саласында білім алды. Оның жастайынан қалыптасқан өлеңге деген құштарлығы университет қабырғасында одан әрі дамып, шығармашылық жолының басталуына себеп болды.
Студенттік жылдары ол түрлі әдеби үйірмелерге қатысып, жас ақындармен бірге әдеби кештерде өлең оқыды. Алғашқы өлеңдері республикалық баспасөз беттерінде жарық көре бастады. Жас қаламгердің шығармаларынан туған жерге сүйіспеншілік, адалдық пен ар-намыс тақырыптары айқын сезілді.
1950-жылдардың соңында оның өлеңдері әдеби ортада таныла бастады. Қазақ әдебиетінің белгілі өкілдері жас ақынның шығармашылығына оң бағасын беріп, әдебиетке өзіндік қолтаңбасымен келгенін атап өтті. Осы кезеңде Оразақын Асқардың аударма саласына да қызығушылығы артты. Ол орыс және әлем әдебиетінің классикалық туындыларын қазақша сөйлетуге талпынып, әдеби аударманың қыр-сырын меңгере бастады.
Алғашқы жинақтары жарық көрген кезде-ақ ол әдебиетсүйер қауымның ықыласына бөленді. Өлеңдерінің көркемдік деңгейі, ой тереңдігі, ұлттық болмыспен сабақтастығы жас ақынның болашақта қазақ әдебиетінде елеулі орын алатынын аңғартты.
Шығармашылығы, қызметі және жетістіктері
Оразақын Асқардың шығармашылығы бірнеше онжылдықты қамтиды. Оның өлеңдері мен поэмаларында ұлттық болмыстың терең иірімдері, қазақ халқының тағдыры, елдік пен бірлік идеясы басты орын алады.
Ақынның алғашқы кітаптары 1960–1970 жылдары басылып шығып, әдеби ортада жоғары бағаланды. Оның поэзиясында замана тынысы, ауыл өмірі, табиғат көріністері, махаббат пен азаматтық сезімдер қатар өрілді. Асқардың поэтикалық тілі бай, бейнелі әрі ұлттық сипатымен дараланды.
Ол тек ақын ғана емес, белсенді қоғам қайраткері, публицист, аудармашы ретінде де еңбек етті. Әдеби басылымдарда жұмыс істеп, қазақ әдебиетінің дамуына үлес қосты. Жас ақын-жазушылардың шығармашылығын қолдап, олардың жолға түсуіне көмектесті.
Асқардың поэзиясында ең бастысы – туған жерге, елге деген шексіз сүйіспеншілік. Ол қазақтың тарихына, батырларына, елдік мұраттарына жиі жыр арнады. Тәуелсіздік жылдарында оның шығармашылығы жаңа серпін алып, ұлттық рух пен тәуелсіздіктің қадірін дәріптеуге бағытталды.
Ақынның еңбегі мемлекеттік деңгейде де бағаланды. Ол әдебиет саласындағы жетістіктері үшін бірнеше марапаттарға ие болды, түрлі әдеби сыйлықтардың лауреаты атанды.
Қоғамдық және саяси көзқарастары
Оразақын Асқардың көзқарастары әрқашан ұлттық мүдде мен халықтың болашағымен сабақтасып жатты. Ол қазақ тілінің мемлекеттік мәртебесін нығайту, ұлттық дәстүрді сақтау, жас ұрпақты отансүйгіштікке тәрбиелеу мәселелерінде белсенді пікір білдірді.
Кеңес дәуірінде цензура мен шектеулерге қарамастан, оның өлеңдерінде еркіндікке, әділетке деген ұмтылыс байқалды. Ол поэзия арқылы халықтың мұңын, арманын жеткізуге тырысты. Ал тәуелсіздік алғаннан кейінгі жылдары елдің рухани дамуына қатысты өткір пікірлерін ашық айтып отырды.
Ақын өзінің мақалалары мен сұхбаттарында ұлттық бірлік пен ынтымақты сақтаудың маңыздылығын ерекше атап өтті. Ол үшін тіл мен әдебиет – ұлттың жаны. Сондықтан Асқардың шығармашылығындағы басты ұстаным – ұлттық болмысты сақтау мен дамыту болды.
Жеке өмірі
Оразақын Асқардың жеке өмірі де шығармашылығымен астасып жатты. Ол отбасында сыйлы әке, адал жар бола білді. Ұрпақ тәрбиесінде ұлттық салт-дәстүрге арқа сүйеп, балаларына адалдық пен еңбекқорлықтың үлгісін көрсетті.
Әйелі де әдеби ортаға жақын жан болып, оның шығармашылық жолындағы серігіне айналды. Асқардың отбасы әдебиет пен өнерді бағалаған, қазақы тәрбиеге негізделген шаңырақ ретінде танылды.
Ол кішіпейіл, қарапайым мінезімен замандастары мен шәкірттерінің құрметіне бөленді. Әдебиетке адал берілгендігі, достыққа беріктігі оның тұлғалық болмысын айқындады.
Мұрасы мен маңызы
Оразақын Асқардың мұрасы – қазақ әдебиетінің алтын қорына енген шығармалар. Оның поэзиясы арқылы бірнеше буын қазақ жастары туған жерін сүюді, ұлттың болашағына жауапкершілікпен қарауды үйренді.
Ақынның шығармалары мектеп бағдарламасына еніп, жас ұрпақтың әдебиетке, тілге деген ықыласын арттырды. Оның жырлары елдік рухты көтеретін, халықтың жүрегіне жол табатын туындылар қатарында.
Сонымен қатар Асқардың аударма саласындағы еңбектері қазақ әдебиетінің көкжиегін кеңейтті. Ол шетел әдебиетінің таңдаулы үлгілерін қазақ оқырмандарына жеткізіп, мәдени байланыстардың дамуына үлес қосты.
Оразақын Асқардың әдеби мұрасы тәуелсіз Қазақстанның рухани негіздерінің бірі болып қала бермек.
