Пифагор деген кім: өмірі, философиясы және математикадағы орны
Пифагор – ежелгі грек философы, математик және астроном ретінде тарихта аты шыққан тұлға. Ол біздің заманымызға дейінгі VI ғасырда өмір сүріп, сол кезеңдегі мәдениет пен ғылымның дамуына орасан үлес қосқан. Оның өмірі, философиялық тұжырымдары мен математика саласына енгізген жаңалықтары бүгінгі күнге дейін сақталып, бүкіл әлемдегі ғалымдардың, зерттеушілердің назарын аударуда. Сонымен, “Пифагор деген кім?” деген сұраққа жауап іздесек, алдымен оның өмірбаяны мен тарихи маңызын қарастыруымыз қажет.
Пифагордың Өмірі мен Мәдениеттегі Орыны
Пифагор біздің заманымызға дейінгі 570 жылы Самос аралында дүниеге келген. Жас кезінен-ақ ол білімге құштарлық танытып, ғылым мен өнерді терең түсінуге талпынған. Ата-анасы Пифагорды білікті ұстаздардан оқытып, түрлі философиялық және ғылыми ілімдермен таныстырды. Пифагор білім алу мақсатында Египет пен Вавилонға саяхат жасап, ондағылардан математика мен астрономияны үйренген. Ол тек философ қана емес, сондай-ақ діндар тұлға болған. Пифагор өмірінде адам жанын тәрбиелеуге, өмірдің мәнін түсінуге ерекше мән берген.
Пифагор және Математика
“Пифагор деген кім?” дегенде, оның ең танымал жетістігі – Пифагор теоремасы еске түседі. Бұл теорема кез келген тік бұрышты үшбұрыштың гипотенузасының квадраты катеттердің квадраттарының қосындысына тең екенін көрсетеді. Қарапайым математикалық қағиданы қалыптастырып, оны дәлелдегеннен кейін, Пифагор осы салада үлкен жаңалық ашып, математиканың даму жолын түбегейлі өзгертті. Бұл теорема қазіргі күнде де геометрия мен физика сияқты салаларда қолданылып келеді.
Пифагордың математикалық тұжырымдары тек практикалық мәнге ие болған жоқ. Ол санды ерекше түсіндіріп, оның ішкі мәнін философиялық тұрғыдан қарастырған. Пифагордың ойынша, сан әлемді түсінудің негізгі құралы болды. Оның мектебінде барлық нәрсенің басында сан тұр деген қағида қалыптасқан. Бұл оның “сан әлемнің негізі” деген идеясын туғызды.
Пифагор мектебі және Философиясы
Пифагордың ілімдері тек математикалық формулалармен шектелмей, кең ауқымды философиялық көзқарастарды қамтыды. Ол негізін қалаған мектеп Пифагоршылар деп аталып, бұл топқа қосылғандар арнайы қағидаларды ұстануға міндетті болған. Олар жеке өмірлерінде де, ғылыми ізденістерінде де өзін-өзі тәрбиелеп, қатаң ережелерге бағынып, жанның тазалығын сақтауға тырысқан.
Пифагордың философиясында жан туралы түсінік ерекше орын алды. Ол жанды мәңгілік деп санады, яғни адамның жаны денеден кейін де өмір сүреді және әрбір тіршілік иесінің денесінен бір денеге ауысып, тіршілігін жалғастырады деп сенген. Оның осы түсініктері буддизм мен индуизмнің қайта туылу идеясымен ұқсас болды.
Пифагор ұғымының Эволюциясы
“Пифагор деген кім?” деген сұраққа орай, оның идеяларының ғасырлар бойы қалай өзгергенін де атап өту қажет. Уақыт өте келе Пифагордың философиясы мен математикалық тұжырымдары түрлі интерпретацияларға ұшырады. Ортағасырлық еуропалық ғылымда Пифагордың аты математикалық жаңалықтармен ғана байланыстырыла бастады, ал оның философиялық идеялары біртіндеп назардан тыс қалды. Дегенмен, Жаңғыру дәуірінде Пифагордың идеяларына қайта оралып, оларды ғылым мен өнерде қолдана бастады. Осылайша, оның тұжырымдары ғылым тарихының негізгі бір бөлігіне айналды.
Пифагорды зерттеу – ежелгі грек мәдениеті мен философиясының терең қатпарларына үңілу болып табылады. Оның есімі адамзат тарихында мәңгілікке жазылып қалды. Әрбір ұрпақ Пифагордың еңбектерінен шабыт алып, жаңа қырларын аша отырып, білімге жол салып келеді.
