Прокурор деген кім – Қызмет пен Мақсат
Қазақстанның құқықтық жүйесінде прокурордың рөлі ерекше. Әлеуметтік әділеттілікті сақтау мен заңдылықты қадағалау міндетін атқаратын бұл мамандықтың тарихи негіздері мен мәдени маңыздылығы үлкен. Қазақстанда прокурор қызметі кеңес заманынан бері дамып, тәуелсіздік алған соң, өзге стандарттар мен ұлттық заңдарға сай жаңаша қалыптасып келеді. Ендеше, прокурор деген кім және оның қызметі қалай жүзеге асырылады?
Прокурордың тарихи және мәдени негіздері
Прокуратура институты Қазақстанда XX ғасырдың басынан бастап дамыды. Кеңес үкіметінің құрылуымен бұл қызметтің маңызы артып, мемлекеттің қадағалаушы және құқық қорғау жүйесінің ажырамас бөлігіне айналды. Кеңес одағынан тәуелсіздік алған соң Қазақстан прокуратурасы өзгерістерге ұшырап, ұлттық заң жүйесінің бөлігі ретінде дамыды. Прокурор деген кім деген сұраққа жауап беру үшін, ең алдымен, оның тарихи қалыптасуы мен заңдық мәнін түсіну қажет. Қазақстанда прокурорлар халықтың мүддесін қорғау үшін мемлекет тарапынан тағайындалады және олардың басты мақсаты – заңдылықтың орындалуын бақылау.
Прокурордың негізгі міндеттері мен жауапкершіліктері
Прокурорлар көптеген құқықтық міндеттер атқарады. Олардың басты жауапкершілігі – заңның орындалуын қамтамасыз ету, мемлекет мүддесін қорғау және қылмыстарды ашу, жазалау процесстерін қадағалау. Прокурорлардың атқаратын міндеттеріне мыналар кіреді:
- Заңның орындалуын бақылау: Прокурорлар заң бұзушылықты анықтап, оны жою үшін тиісті шаралар қолданады. Мемлекеттік ұйымдардың, мекемелердің және жеке тұлғалардың заңға сәйкес әрекет етуін қамтамасыз етеді.
- Сот процестерінде қатысу: Прокурорлар сот процесінде мемлекет мүддесін қорғап, әділ үкімнің шығуына ықпал етеді. Әсіресе ауыр қылмыстық істерде прокурорлар сотта айыптаушы ретінде қызмет атқарады.
- Қылмыстық істерді тексеру: Прокурорлар тергеу жұмыстарын жүргізбесе де, қылмыстық істердің тергеу процесін қадағалайды. Тергеу барысында заңдылықтың сақталуын бақылап, қажет жағдайда шара қолданады.
- Мемлекет пен қоғам мүддесін қорғау: Прокурорлар қоғамдық тәртіп пен мемлекет қауіпсіздігін қорғау мақсатында әрекет етеді. Құқық қорғау органдарымен тығыз байланыста жұмыс істейді, сондай-ақ ел азаматтарының құқықтарын қорғауда маңызды рөл атқарады.
Прокурордың құқықтық және моральдық талаптары
Прокурор деген кім екенін анықтау үшін оның жеке қасиеттері мен мамандық талаптарына да назар аудару керек. Прокурор болу үшін заң білімі жоғары деңгейде болуы керек, сонымен қатар бұл салада жұмыс істеу үлкен моральдық жауапкершілік пен адалдықты талап етеді. Прокурорлар әділдікке жету жолында жеке мүддеден гөрі қоғам мүддесін жоғары қояды. Сондай-ақ олар барлық тергеу мен сот процесстерінде бейтарап болуға міндетті.
Прокурорлық қызметте кәсіби білім мен тәжірибеден бөлек, әділеттілік, адалдық, төзімділік сияқты құндылықтар жоғары бағаланады. Прокурорлар мемлекет атынан халық мүддесін қорғайды және олардың шешімдері заңға негізделуі тиіс.
Прокурор рөлінің қазіргі таңдағы маңызы
Қазіргі таңда Қазақстанда прокурорлардың қызметі көптеген бағыттарда дамып келеді. Тәуелсіздік алғаннан кейін прокуратура қызметі жаңартылып, әлемдік тәжірибелерге сай келетін заңдар енгізілді. Осыған байланысты прокурор деген кім деген сұраққа жауап беру бұрынғыдан да маңызды болып отыр. Прокурорлар құқықтық реформаларды жүзеге асыруда, азаматтардың құқықтары мен еркіндіктерін қорғауда маңызды рөл атқарады. Қазақстанның құқықтық жүйесінің дамуына және тұрақты дамуына прокурорлардың қосқан үлесі зор.
Қазақстанның құқықтық реформалары мен жаһандану процестері прокурорлардың рөлі мен міндеттерін қайта қарауға және жаңа талаптарға сай бейімделуге итермелейді. Бүгінде прокурорлар тек қылмыстық істерде емес, азаматтық, әкімшілік және экономикалық құқық салаларында да қызмет көрсетеді. Бұл прокурорлардың құқықтық жүйеде тек қана қадағалаушы емес, сонымен қатар халық пен мемлекет мүддесін қорғайтын басты тұлға екенін көрсетеді.
Қорытынды
Сонымен, прокурор деген кім деген сұраққа жауап беретін болсақ, прокурор – Қазақстанның заңдылықты сақтауға жауапты мемлекет тағайындаған қызметкері. Прокурорлар қылмыстық істердің тергеуін бақылап, заң бұзушылықтарды анықтап, мемлекет пен азаматтардың мүддесін қорғайды. Қазіргі құқықтық жүйенің ажырамас бөлігі болып табылатын прокурорлар мемлекет тұрақтылығы мен қоғам әділеттілігіне үлесін қосып, халыққа қызмет етуді басты міндеті деп біледі.
