Сәуірбек Бақбергенов өмірбаяны – Қазақ әдебиетінің шежірешісі, жазушы және қоғам қайраткері
Қазақ әдебиетінің тарихында Сәуірбек Бақбергенов есімі ерекше құрметпен айтылады. Ол – майдангер-жазушы, қоғам қайраткері, публицист және халықтың рухани өміріне зор ықпал еткен тұлға. Оның шығармалары ұлттық сана, елдік рух, адамгершілік пен ерлік қасиеттерін дәріптейді. Бақбергенов – соғыс пен бейбіт өмірді, тарих пен бүгінді көркемдік тұрғыда үйлестіре алған жазушылардың бірі.
Ол әдебиетке майдан даласынан келген буынның өкілі еді. Сондықтан оның қаламынан туған әрбір туындыда шынайы өмірдің дәмі, соғыс кезіндегі ауыртпалық пен адамдық төзімнің, елге деген сүйіспеншіліктің лебі сезіледі. Жазушының еңбектері арқылы қазақ прозасы жаңа мазмұнмен, жаңа бағытпен байыды. Сәуірбек Бақбергенов өз дәуірінің шындығын ұлттық сипатта бейнелеген тұлға ретінде қазақ әдебиетінің алтын қорында өз орнын алды.
Сәуірбек бақбергенов өмірбаяны
Балалық шағы мен отбасы
Сәуірбек Бақбергенов 1920 жылы 15 сәуірде қазіргі Түркістан облысының Созақ ауданында дүниеге келген. Оның балалық шағы ауыр әрі күрделі тарихи кезеңмен тұспа-тұс келді. Сол жылдары елді аштық, кәмпеске, саяси қуғын-сүргін сияқты оқиғалар шарпыған еді. Жазушы осындай сынақ кезеңінде есейді.
Әкесі Бақберген – өңірге танымал шебер, атбегі, ауыл арасында сыйлы адам болған. Алайда елдегі жағдай отбасына оңай соққан жоқ. Сәуірбек ерте жастан жетім қалып, Түркістан қаласындағы балалар үйінде тәрбиеленді. Балалар үйіндегі өмір оған еңбекқорлық пен төзімділікті, қиындыққа қарсы тұруды үйретті.
Жасынан кітап оқуға, білімге құштар болған ол бос уақытында әдебиетке, халық ауыз әдебиетіне ерекше қызығушылық танытты. Балалар үйінде жүргенінде алғаш рет өлең, әңгіме жаза бастаған. Оның дүниетанымының қалыптасуына сол ортаның тәрбиесі, өмірдің қиындығы мен халықтық орта үлкен әсер етті.
Бақбергеновтің балалық шағы мен отбасылық жағдайы кейінгі шығармаларында жиі бейнеленді. Оның кейіпкерлері көбіне қарапайым еңбек адамдары, жетімдер мен жоқ-жітік жандар, тағдырдың сын сағатында қайсарлық танытқан тұлғалар болып келеді. Бұл – жазушының өз өмірінен алынған сабақтарының көрінісі.
Білім жолы және алғашқы еңбек қадамдары
Сәуірбек Бақбергенов Түркістандағы теміржолшылар мектебінде білім алып, кейін педагогикалық училищені тәмамдады. Жасынан зерек, еңбекқор болған ол оқу мен еңбекті қатар алып жүрді. Педагогикалық оқу орнында жүргенде әдебиетке деген қызығушылығы күшейе түсті. Ол сол кездің өзінде өлең, новелла, шағын очерктер жазып, жергілікті басылымдарға жариялай бастады.
1939 жылы Кеңес әскері қатарына шақырылып, әскери қызметке аттанды. Бұл кезең оның өміріндегі шешуші бұрылыс болды. Мәскеу әскери училищесінде білім алып, Екінші дүниежүзілік соғысқа қатысқан. Белоруссия, Калинин және Солтүстік-Батыс майдандарында соғысқан. Соғыс жылдары ол батыл офицер, жауапты командир ретінде танылды.
Майдандағы өмір оның болашақ шығармаларына негіз болды. Соғыс көріністері, адам тағдыры, ерлік пен қасірет – жазушының басты тақырыптарының біріне айналды. Соғыстан кейін Сәуірбек елге оралып, әдебиет пен журналистика саласына бет бұрды. Алдымен «Социалистік Қазақстан» газетінде әдеби қызметкер болып еңбек етті. Бұл оның қаламгерлік өмірінің басталуы еді.
Осы жылдары ол әдебиет әлеміне белсенді араласып, қоғам өміріне қатысты публицистикалық мақалалар жазды. Қаламгерлік жолының алғашқы қадамдары ел мен халық тағдырын терең түсінуге мүмкіндік берді. Әскерден келгеннен кейінгі кезеңде ол білімін жетілдіріп, әдебиеттану мен тарих саласындағы білімін тереңдетті.
Шығармашылық жолы және жетістіктері
Сәуірбек Бақбергеновтің шығармашылық мұрасы – қазақ әдебиетінің қазынасы. Ол 20-дан астам кітаптың, көптеген повесть пен әңгімелердің авторы. Оның ең танымал шығармалары қатарында: «Талғат», «Қайран шешем», «Алтын күрек», «Белгісіз солдат», «Қарға тамған қан», «Адам және көлеңке» секілді туындылар бар.
1950 жылдары оның шығармалары оқырман арасында үлкен сұранысқа ие болды. Әсіресе, «Талғат» повесі арқылы жазушы халықтың сүйіктісіне айналды. Бұл шығармада екі мәрте Кеңес Одағының Батыры Талғат Бигелдиновтың ерлігі суреттелген. Шынайы кейіпкердің тағдыры арқылы жазушы соғыс шындығын, батырлық пен отаншылдықтың биік үлгісін көрсетті.
Жазушының тағы бір әйгілі шығармасы – «Қайран шешем». Бұл повесте ана мен бала арасындағы рухани байланыс, аналық мейірім, ұрпаққа деген жауапкершілік бейнеленеді. «Белгісіз солдат» шығармасында ол соғыс даласында ерлік көрсеткен, бірақ аты аталмай қалған жауынгерлердің тағдырын көркем тілмен суреттейді.
Сәуірбек Бақбергенов тек соғыс тақырыбымен шектелмей, елдің тұрмыс-тіршілігін, ауыл өмірін, еңбек адамдарының бейнесін де кеңінен көрсетті. Оның шығармаларындағы басты құндылық – адамгершілік пен адалдық. Жазушы әр кейіпкеріне өмірдің мәнін, еңбектің қадірін, отанға деген сүйіспеншілікті дарытқан.
Ол прозамен қатар публицистика мен драматургия саласында да еңбек етті. Қоғамдық мәселелерге арналған мақалалары мен очерктері ел ішінде үлкен қызығушылық туғызды.
Әдеби еңбектері үшін жазушы бірнеше мәрте марапатталды. Оған Қазақстанның еңбек сіңірген мәдениет қызметкері, Халық жазушысы атақтары берілді. Сонымен қатар, медальдармен, ордендермен марапатталған.
Бақбергеновтің шығармалары орыс, украин, татар, грузин, қырғыз, эстон және басқа да тілдерге аударылған. Бұл оның шығармаларының халықтық және жалпыадамзаттық құндылығын көрсетеді.
Қоғамдық және саяси көзқарастары
Сәуірбек Бақбергенов тек жазушы ғана емес, қоғам қайраткері ретінде де танылған тұлға. Ол әдебиетті халыққа қызмет етудің, қоғамды тәрбиелеудің құралы деп білді. Әдебиет арқылы әділдік пен адамгершілікті насихаттады.
Соғыс жылдары көрген зұлмат пен әділетсіздік оның өмірлік ұстанымын қалыптастырды. Ол әрдайым ел бірлігі мен патриотизм идеясын қолдады. Кеңес дәуірінің идеологиялық шеңберінде қызмет ете жүріп, ұлттың рухани мұрасын жоғалтпауға тырысты.
Жазушы қазақтың тарихи тұлғаларын насихаттауға ерекше көңіл бөлді. Оның шығармаларында Шоқан Уәлиханов, Дина Нұрпейісова, Кенен Әзірбаев секілді тұлғалар бейнеленіп, олардың ел алдындағы еңбегі көркем түрде дәріптелді.
Сәуірбек Бақбергенов қоғамның мәдени өміріне белсене араласты. Ол Қазақстан Жазушылар одағының мүшесі болды, әдеби байқаулар мен конференцияларға үнемі қатысып отырды. Көптеген жас қаламгерлерге ұстаздық етіп, олардың шығармашылық жолына бағыт-бағдар берді.
Оның саяси көзқарасы – адам мен қоғам арасындағы үйлесімділікті сақтау, әділдік пен еңбекті дәріптеу. Ол әдебиеттің басты міндеті – халықты рухани байыту деп есептеді.
Жеке өмірі
Сәуірбек Бақбергеновтің жеке өмірі көпшілікке аса жария етілмеген. Ол қарапайым өмір салтын ұстанған, отбасы мен достарына адал, сабырлы, парасатты адам болған. Замандастары оның адамгершілігін, кең пейілділігін, жас қаламгерлерге қамқорлығын ерекше атап өтеді.
Жазушы шығармашылықпен қатар, отбасына, туған жеріне, ұлтына шексіз сүйіспеншілікпен қараған. Туған жері Созаққа жиі барып, ауыл адамдарының тұрмыс-тіршілігімен етене араласып жүрген.
Бақбергенов өмірінің соңғы жылдары Алматы қаласында тұрды. Ол әдебиетпен, шығармашылықпен айналысуды өмірінің соңғы сәтіне дейін тоқтатпады. Жазушы 1997 жылы 17 қаңтарда Алматы қаласында дүниеден өтті. Артында мол әдеби мұра мен ел есінде қалған игі іс қалдырды.
Мұрасы және маңызы
Сәуірбек Бақбергеновтің мұрасы – қазақ әдебиетінің рухани байлығының бір бөлігі. Оның шығармалары тек тарихи немесе көркем мәнге ие емес, сонымен бірге тәрбиелік, философиялық және ұлттық құндылықтарды дәріптейтін туындылар.
Ол өз шығармаларында адам мен қоғам, соғыс пен бейбітшілік, ар мен намыс, еңбек пен адалдық мәселелерін терең қозғады. Әсіресе, қарапайым адамдардың еңбегін, батырлардың ерлігін, аналардың мейірімін шынайы суреттеді.
Бақбергеновтің туындылары қазіргі заман оқырманына да өзекті. Оның шығармаларында адам жанының күрделі қырлары, өмірдің мағынасы, рухани ізденіс мәселелері бейнеленеді. Жазушы әдебиеттің басты миссиясын – адамды тәрбиелеу және рухани биіктету деп түсінді.
Бүгінгі таңда оның шығармалары мектеп пен жоғары оқу орындарында оқытылады. Ол – қазақ әдебиетінің тарихындағы майдангер жазушылар буынының көрнекті өкілі.
Сәуірбек Бақбергеновтің әдеби мұрасы – халқымыздың өткені мен бүгіні арасындағы рухани көпір. Оның шығармалары арқылы оқырман тек тарихи деректі ғана емес, адамдық қасиетті, отанға деген сүйіспеншілікті, өмірдің мәнін түсінеді.
