Сақтар тәуелсіздік үшін қалай күресті — Ежелгі ерлік шежіресі
Ежелгі түркі халықтарының тарихы – ұлт болып қалыптасу жолындағы күреспен ұштасқан күрделі де даңқты кезеңдерге толы. Солардың бірі – сақтардың тәуелсіздік жолындағы жанқиярлық күресі. Бұл халықтың тарихы тек соғыстармен шектелмей, оның ішінде ерлік, даналық, бірлік пен рухани күш те терең орын алады.
Сақтар кімдер болған?
Сақтар – б.з.д. І мыңжылдықта қазіргі Қазақстан аумағында өмір сүрген, көшпелі мал шаруашылығымен айналысқан, еркіндік сүйгіш, жауынгер халық. Олар парсылар тарапынан «сака», гректерден «скиф» деген атпен белгілі болған. Сақтардың бірнеше тайпа бірлестіктері болған: тиграхауда, хаумаварга, парадарайа сияқты. Әр тайпаның өзіне тән әскери құрылымы, дәстүрі, басқару жүйесі болғанымен, олардың барлығын біріктірген нәрсе – еркіндікке деген ұмтылыс еді.
Бостандық үшін күрес: Дарий I жорығы
Б.з.д. VI ғасырда Ахемен әулетінің патшасы Дарий I Орта Азия мен Қазақстанға басып кіру жоспарын іске асырды. Оның басты мақсаты – бай далалық жерлерді бағындыру ғана емес, сонымен қатар Жібек жолының бір бөлігін бақылауға алу еді. Бірақ сақтар бұл жорықты ешқандай тікелей шайқассыз, шебер әскери тактикамен тойтарып отырды.
Шырақ туралы аңыз – осы кезеңнің символына айналды. Ол парсыларды шөл далаға адастырып, өз елінің мүддесі үшін жанын пида еткен. Бұл ерлік елдің жадында мәңгі қалды. Шырақтың әрекеті тек жеке ерлік емес, сонымен қатар халықтың ерік-жігерінің, тәуелсіздікке деген сенімінің бейнесі болды.
Томирис ханым және Кир патша
Сақтардың тәуелсіздік жолындағы күресінде әйелдер де белсенді рөл атқарған. Олардың ішіндегі ең танымалы – Томирис ханым. Б.з.д. VI ғасырда парсы патшасы Кир сақтарды бағындырмақ болып, зұлымдықпен Томиристің ұлын тұтқынға алады. Алайда бұл айласы өзіне қарсы соққы болып тиеді.
Томирис ханым ұлын жоғалтқанына қарамастан, халқына жігер беріп, парсыларға қарсы батыл соғыс ашады. Ақыры Кир бастаған жау әскерін талқандап, Кирдің өзін де өлтіреді. Бұл жеңіс тек бір соғыстың нәтижесі емес, сақ халқының рухының, еркіндікке деген сүйіспеншілігінің жеңісі еді.
Сақтардың әскери өнері
Сақтар жауынгер халық болған. Олардың әскери шеберлігі тек күшке ғана емес, жылдамдыққа, икемділікке және тактикаға негізделген. Ат үстінде садақ атып, найза лақтырып, жауын кенеттен соққымен тізе бүктіру — олардың басты ерекшелігі еді.
Қосбасты жебелер, алтыннан жасалған қару-жарақтар, шебер ұйымдастырылған әскери бөлімдер сақтардың өз заманында аса дамыған мемлекет екенін көрсетеді. Олар үшін соғыс – тек жер үшін күрес емес, ата-баба аманаты – азаттықты қорғау жолы болатын.
Тарихи мұра және рухани сабақ
Сақтар тәуелсіздік үшін күресіп қана қойған жоқ, олар мәдениетті, өнерді, мемлекеттілік негіздерін де дамытты. Олардың бейнелеу өнеріндегі аң стилі, зергерлік бұйымдары, жазу жүйелері бүгінгі күні де біздің ұлттық бірегейлігіміздің негізі болып саналады.
Бүгінгі Қазақстанның байырғы тарихында сақтар ерекше орын алады. Олардың күресі – тек сол заман үшін емес, бүгінгі ұрпаққа да үлкен рухани сабақ. Ел қорғау, жерді сүйю, егемендікті ардақтау – бұл қасиеттер бүгінгі тәуелсіз Қазақстанның да басты құндылықтары болып табылады.
