Саттар Ерубаев өмірбаяны – қазақ әдебиетінің жарық жұлдызы
Қазақ әдебиеті тарихында қысқа ғана ғұмыр кешіп, бірақ мәңгілікке өшпес із қалдырған тұлғалардың бірі – Саттар Ерубаев. Ол бар болғаны жиырма төрт жыл өмір сүрсе де, қазақ әдебиетінің дамуына өлшеусіз үлес қосқан қаламгер, журналист, аудармашы, қоғам қайраткері ретінде есте қалды. Оның шығармалары, әсіресе жастардың тағдырын, арманы мен күресін бейнелеген туындылары бүгінгі күнге дейін өзекті. Саттар Ерубаев – қазақ прозасында жаңа серпін әкелген, қоғамның рухани жаңғыруына ықпал еткен, шыншылдық пен әділдікті ту еткен жазушы. Оның өмір жолы – қазақ жастарының білімге, еркіндікке, өнерге деген ұмтылысының айқын көрінісі.
Саттар ерубаев өмірбаяны
Балалық шағы мен отбасы
Саттар Ерубаев 1914 жылы 1 наурызда қазіргі Түркістан облысы, Бәйдібек ауданында дүниеге келді. Әкесі қарапайым шаруа, еңбекқор әрі адал жан болған. Анасы да ауыл арасында сыйлы, бала тәрбиесіне көп көңіл бөлген жан ретінде сипатталады. Саттар бала кезінен зерек, алғыр болып өсті. Қиын-қыстау жылдарда дүниеге келген оның балалық шағы да елдегі әлеуметтік-экономикалық өзгерістермен тығыз байланысты болды.
Саттар жастайынан оқуға құштар болды. Ол ауыл молдасынан сауатын ашып, кейінірек жаңа үлгідегі мектепке барады. Жақындары оның ерекше қабілетін ерте аңғарған. Әсіресе әдебиетке, поэзияға, әңгімелерге деген құштарлығы арта түсті. Балалық шағынан бастап әділдікке, шындыққа ұмтылып, айналасындағылардың мәселесіне бейжай қарамайтын. Отбасынан алған тәлім-тәрбие оның болашақтағы азаматтық ұстанымының іргетасы болды.
Оқуы мен алғашқы қадамдары
Саттар Ерубаев 1926 жылы Ленинградтағы Шығыстану институтына оқуға түседі. Жасөспірім шағында-ақ орыс және шығыс тілдерін жетік меңгеруге ұмтылған ол, бұл институтта өз қабілетін жан-жақты дамытады. Ол тек тіл мен әдебиетті ғана емес, тарих пен философияны да терең оқыды.
1930-жылдары ол Мәскеуде, Ленинградта оқып жүріп, көптеген алдыңғы қатарлы зиялы қауым өкілдерімен араласады. Бұл кезең – Саттардың шығармашылық және қоғамдық көзқарасының қалыптасу уақыты. Ол орыс әдебиетін, әлемдік классиканы көп оқыды, әсіресе Горький, Пушкин, Лермонтов, Толстой шығармаларынан тәлім алды. Сонымен қатар шығыс поэзиясына да ден қойып, араб-парсы әдебиетінен аудармалар жасады.
Алғашқы қадамдарын журналистикада бастады. Түрлі газет-журналдарда мақалалары, очерктері жарық көрді. Бұл жазбаларында ол қоғамдағы әділетсіздікті сынап, жастардың білім мен мәдениетке ұмтылысын дәріптеді.
Шығармашылығы, қызметі және жетістіктері
Саттар Ерубаев – қазақ әдебиетінде роман жанрын жаңа деңгейге көтерген тұлға. Оның ең танымал шығармасы – «Менің құрдастарым» романы. Бұл шығармада сол кездегі қазақ жастарының өмірі, арманы, еңбекке деген құлшынысы, жаңа қоғам құру жолындағы ізденістері суреттеледі. Роман шынайылығымен, тілінің қарапайымдылығымен, жастарға деген сүйіспеншілігімен ерекшеленеді.
Оның поэзиясында да өмірге құштарлық, оптимизм басым болды. Қысқа ғұмыр кешсе де, ол өз заманының жыршысы бола білді. «Өмірге құштарлық», «Жастарға» сияқты өлеңдері оның өмірлік ұстанымын айқындайды.
Журналист ретіндегі еңбектері де аса маңызды. Ол қоғамдағы өткір мәселелерді көтеріп, әділ пікір білдірді. Оның мақалалары жастарды оқу-білімге, мәдениетке, прогреске шақырды.
Ерубаевтың аудармашылық қыры да назар аударарлық. Ол орыс классиктерін қазақ тіліне аударып, қазақ оқырманына әлемдік әдебиеттің үздік үлгілерін жеткізді.
Қоғамдық және саяси көзқарастары
Саттар Ерубаев кеңестік дәуірде өмір сүргенімен, оның басты мұраты – халықтың мәдениеті мен білімін көтеру, жастардың шығармашылық қабілетін дамыту болды. Ол әлеуметтік әділеттілікті, теңдікті жақтады. Оның публицистикалық мақалаларында халықтың тұрмысын жақсарту, жастарды жаңа қоғам құру ісіне тарту идеясы басым болды.
Ол саясаткер емес, бірақ қоғамдық ой-пікір иесі ретінде елдің болашағы үшін жауапкершілікпен қарады. Жастарға сенім артты, олардың шығармашылық қуатын жоғары бағалады.
Жеке өмірі
Саттар Ерубаевтың жеке өмірі ұзақ болмады. Ол көп уақытын шығармашылыққа, оқуға, қоғам ісіне арнады. Оның денсаулығы жас кезінен әлсіз болды. Туберкулез ауруы асқынып, ол өмірінің соңғы жылдарын сырқатпен күресумен өткізді. Соған қарамастан, ол өмірге құштарлығын жоғалтпады, соңғы сәтіне дейін қаламын қолынан тастамады.
Жақындары мен достары оны өте қарапайым, адамгершілігі мол, мейірімді жан ретінде сипаттайды. Оның адамға деген сенімі, достыққа адалдығы ерекше болған.
Мұрасы мен маңызы
Саттар Ерубаев артына мол мұра қалдырмаса да, оның шығармашылығы қазақ әдебиеті тарихында ерекше орын алады. «Менің құрдастарым» романы – қазақ прозасының алтын қорына енген туынды. Оның поэзиясы – өмірге деген құштарлықтың, оптимизмнің символы.
Саттардың шығармалары жас ұрпаққа өнеге болып келеді. Ол жастарды білімге, еңбекке, арманға жетелейтін үлгі. Оның әділдігі мен шыншылдығы бүгінгі күні де өзекті. Әдебиетте реалистік бағытты жалғастырып, қазақ прозасына жаңа тыныс әкелді.
Қазақ әдебиеттанушылары оны «қазақ романтикасының жыршысы» деп атайды. Шын мәнінде, ол қысқа ғұмырында халыққа рухани демеу болған тұлға.
