Шәмші Қалдаяқов өмірбаяны – қазақ композиторының шығармашылығы мен мұрасы
Қазақ музыка мәдениетінің алтын қорына енген тұлға, қазақ вальсінің королі, композитор, Қазақстанның халық әртісі Шәмші Қалдаяқовтың есімі әрбір қазақтың жүрегінде мәңгі сақталады. Оның әндері тек қазақ халқының ғана емес, бүкіл түркі әлемінің музыкалық мұрасына айналды. Әсіресе, «Менің Қазақстаным» әні бүгінгі Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Әнұранына айналып, оның шығармашылығының биік шыңы болып табылады.
Шәмші қалдаяқов өмірбаяны
Балалық шағы мен отбасы
Шәмші Қалдаяқов 1930 жылдың 15 тамызында Оңтүстік Қазақстан облысы, Отырар ауданы, Шәуілдір ауылында дүниеге келді. Оның әкесі Қалдаяқ (шын аты Әнәпия) темір ұстасы әрі ақын болған, ал анасы Сақыпжамал да әншілік қабілетімен танымал болған. Шәмшінің отбасында музыкаға деген сүйіспеншілік ерте жастан қалыптасты.
Бала кезінен Шәмші ауылдық жиындарда, той-думандарда ән айтып, өзінің музыкалық қабілетін көрсете білді. Оның алғашқы музыкалық аспабы – мандолина болды. Бұл аспапта ойнау арқылы ол музыкалық сауатын ашып, болашақта композиторлық жолға қадам басты.
Білім алу және шығармашылық жолының басталуы
Шәмші Қалдаяқов 1950 жылы Алматыға келіп, Құрманғазы атындағы мемлекеттік консерваторияның В. В. Великанов класында оқуға түседі. Мұнда ол музыкалық білімін тереңдетіп, кәсіби композиторлық жолға бағыт алды.
Алғашқы шығармашылық қадамдарын 1950 жылдары жасады. Оның алғашқы әндері халық арасында кеңінен таралып, тыңдармандардың жүрегінен орын алды. Әсіресе, «Қуаныш» вальсі, «Арыс жағасында» сияқты туындылары үлкен танымалдыққа ие болды.
Шығармашылығы мен жетістіктері
Шәмші Қалдаяқовтың шығармашылығы қазақ музыкасының дамуына зор үлес қосты. Оның әндері лирикалық әуенімен, саздылығымен ерекшеленеді. Әсіресе, оның вальс жанрындағы шығармалары қазақ эстрадасының негізін салушылардың бірі ретінде бағаланады.
Оның ең танымал шығармаларының бірі – «Менің Қазақстаным» әні. 1956 жылы 26 жасында жазылған бұл ән Жұмекен Нәжімеденовтің сөзіне жазылды. Кейіннен бұл ән Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Әнұранына айналды.
Шәмші Қалдаяқовтың шығармашылығының тағы бір ерекшелігі – оның әндерінің халық арасында кеңінен таралуы. Оның әндері тек Қазақстанда ғана емес, шетелдерде де орындалып, қазақ мәдениетінің насихатталуына ықпал етті.
Қоғамдық және саяси көзқарастары
Шәмші Қалдаяқовтың қоғамдық және саяси көзқарастары оның шығармашылығында көрініс тапты. Ол өз әндері арқылы қазақ халқының мәдениетін, салт-дәстүрін дәріптеді. Оның әндері патриоттық рухқа толы болып, тыңдармандарды отансүйгіштікке тәрбиеледі.
Сонымен қатар, Шәмші Қалдаяқовтың шығармашылығының тағы бір ерекшелігі – оның әндерінің халық арасында кеңінен таралуы. Оның әндері тек Қазақстанда ғана емес, шетелдерде де орындалып, қазақ мәдениетінің насихатталуына ықпал етті.
Жеке өмірі
Шәмші Қалдаяқовтың жеке өмірі көпшілікке белгілі емес. Ол сахнада өзінің шығармашылығымен ғана танымал болды. Оның жеке өмірі туралы мәліметтер өте аз, себебі ол жеке өмірін көпшілікке жария етпеген.
Мұрасы мен маңызы
Шәмші Қалдаяқовтың шығармашылығы қазақ музыкасының дамуына зор үлес қосты. Оның әндері қазақ халқының жүрегінде мәңгі сақталады. Оның шығармашылығының маңызы тек музыкалық туындыларында ғана емес, сонымен қатар қазақ мәдениетінің дамуына қосқан үлесінде де жатыр.
Оның есімі Оңтүстік Қазақстан облысының Қызылқұм ауданында дүниеге келді. Бала кезінен бойындағы бар талантын алқалы жиын, аламан бәйгелерде көрсете білді. 1950 жылдан бастап шығармашылықпен түбегейлі түрде шұғылданды. 1956-1962 жж. Құрманғазы атындағы мемлекеттік консерваториясында В. В. Великанов класында оқыды. Шәмші әндері ғажайып саздылығымен, сылдырап аққан бұлақ суындай тап-таза сыңғырымен, лирикалық наздылығымен ерекшеленеді.
