Шелпеке оқылатын дұға-мәні мен тәртібі
Қазақ халқының мәдениетінде шелпек пісіру – терең мәнге ие дәстүр. Ол әдетте марқұмдардың рухына бағышталады, жұма күні, еске алу дастарқанында, сондай-ақ қасиетті айларда пісіріледі. Шелпек пісірудің басты мақсаты – сауап іс жасап, дұға ету, Құран аяттарын оқу арқылы марқұмдарға арнап ізгі тілек айту. Сондықтан шелпекке дұға оқу – тек рәсім емес, ұрпақтан-ұрпаққа жалғасып келе жатқан рухани мұра.
Шелпекке оқылатын дұға мәтіні
Арабша мәтіні
سُبْحَانَكَ اللَّهُمَّ وَبِحَمْدِكَ، أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلٰهَ إِلَّا أَنْتَ، أَسْتَغْفِرُكَ وَأَتُوبُ إِلَيْكَ
Транскрипциясы
Subḥānaka-llāhumma wa biḥamdika, ash-hadu an lā ilāha illā anta, astaghfiruka wa atūbu ilayk
Қазақша мағынасы
«Уа, Алла! Саған мадақ айтып, Сені пәктеймін. Сенен басқа құдай жоқ екеніне куәлік етемін. Сенен кешірім сұраймын, Саған тәубе етемін».
Құран аяттары мен дұға
Шелпекке байланысты арнайы дұға жоқ, бірақ ғалымдар марқұмдарға бағыштағанда Құран аяттарын оқуды ұсынады:
- Фатиха сүресі (1:1-7) – кез келген қайырымды істің басында оқылады.
- Ыхлас сүресі (112:1-4) – Алланың бірлігін мадақтайтын сүре.
- Фәләқ (113) және Нәс (114) сүрелері – жамандықтан қорғаныш дұғалары.
Содан кейін:
«Я, Раббым, оқылған Құран аяттарының сауабын пәленше марқұмға бағыштаймын, қабыл ала гөр» – деп дұға ету әдетке айналған.
Қашан және қалай оқылады?
- Уақыты:
- Жұма күні
- Марқұмның қырқында, жылы, айт күндері
- Қасиетті айларда (Рамазан, Мәуліт, т.б.)
- Тәртібі:
- Шелпек пісіріліп, дастарқанға қойылады
- Үй иесі немесе үлкен кісі Құраннан сүрелер оқиды
- Арнайы дұға жасалып, марқұмдарға бағышталады
Рухани мәні
- Марқұмды еске алу: Шелпек – марқұмның рухына бағышталатын ізгі амал.
- Сауап іс: Пайғамбар хадисінде «Адам баласы қайтыс болғанда үш нәрсе жалғасады: артында қалдырған дұғалы ұрпақ, пайдалы ілім, садақа» делінген (Муслим).
- Береке: Дастарқанға жиналғандар дұға жасап, жақсылық тілейді.
Қазақ мәдениетіндегі орны
Қазақта шелпек пісіру – тек ас пісіру емес, ол – рухани ғұрып. Әжелеріміз шелпек пісіріп, «бұл марқұмдардың сауабы үшін» деп дұға ететін. «Шелпектің түтіні тік шықса – дұға қабыл» деген сенім де бар. Сонымен қатар, бұл дәстүр адамдарды бірлікке, сауапқа шақырады.
Практикалық кеңестер
- Шелпек пісіргенде міндетті түрде Құран аяттарын оқыңыз.
- Дастарқанда марқұмдардың атын атап дұға жасаңыз.
- Шелпекті таратқанда «Алла қабыл етсін» деп тілек айту – жақсы амал.
Жиі кездесетін қателіктер
- Қателік: Шелпек пісіруді тек дәстүр деп ойлау.
Дұрыс: Бұл – сауап іс, марқұмдарға дұға жасау жолы. - Қателік: Дұғаны міндетті түрде молда ғана оқуы керек деу.
Дұрыс: Әрбір мұсылман марқұмға дұға жасай алады. - Қателік: Тек шелпек тарату жеткілікті деп санау.
Дұрыс: Негізгі мәні – дұға мен Құран оқу.
