Шерхан Пірназаров өмірбаяны – театр және кино актері, шығармашылығы мен жетістіктері
Шерхан Пірназаров – қазіргі қазақ театры мен киносының жедел өсіп келе жатқан жұлдыздарының бірі. Ол 1992 жылы туған жас өнер адамы бола тұра, түрлі рөлдер арқылы өзіңдік образын қалыптастырған, сахна мен экранда көрерменнің есінде қалған тұлға. Актер, театр қызметкері және өнерге адал перзент ретінде Шерханның шығармашылық жолы қазақ мәдениеті үшін ғана емес, жас буын үшін де үлгі болып табылады. Бұл мақалада оның өмірбаянын жан-жақты қарастырамыз: балалық, отбасы, білім жолы, шығармашылық қызметі, қоғамдық көзқарастары, жеке өмірі, кейінгі мұрасы мен қоғамдағы маңызы жайында.
Осылайша, Шерханның өмірі мен қызметі – қазақ өнері дамуының бір белесі ретінде қарастырылуға лайық. Ол сахнаға тек көңіл көтеру мақсатында кірмеді: әрбір рөлі арқылы тұлға мен қоғам, ұлттық рух пен заманауилық аралығындағы диалогты қолға алды. Сондықтан оның өмірбаянын зерделеу – қазақ өнерінің бүгінгісіне, жас актерлер үшін шабыт көзіне айналуы мүмкін. Енді әр бөлімге жеке тоқтап өтейік.
Шерхан пирназаров өмірбаяны
Балалық пен отбасы
Шерхан Пірназаров 1992 жылы Шіркейлі ауылы, Қызылорда облысы, Сырдария ауданы елді мекенінде дүниеге келген. Оның туған жері – қазақ даласының оңтүстік бөлігі, табиғатымен, тынысымен, дәстүрімен ерекшеленетін аймақ. Бұл орта болашақ актерге ұлттық сананы, ауылдағы қарапайым өмірді сезіну үшін маңызды негіз болған болуы мүмкін.
Отбасы мен бала кезі туралы ашық деректер көп емес. Дегенмен, жас Шерхан табиғатқа жақын ортада өскені және ауылдық ортада қалыптасқан тәрбиенің оның өмірлік ұстанымдарына әсер еткені айтылып жүр. Ауылда өскен адам ретінде ол халықтың әңгімелерін, дәстүрлерін, өнегелі мінез-құлық үлгілерін бойына сіңірген деуге болады. Балалық шақта ол жергілікті мектепте оқып, ауыл өмірінің қарапайым әрі нақты көріністерін көріп өскен. Мұндай орта адамды жан-жақты қалыптастырады: еңбекқорлықты, шынайылықты, табиғатпен үйлесімді болуды үйретеді.
Ауыл мектебінен кейін қалаға, өнер жолына жол ашылуы – үлкен өзгеріс болды. Бірақ сол ауылдағы өсуі оған табиғи, шынайы рөлдерді сомдауда артықшылық бергені байқалады. Өнерге деген қызығушылығы бала кезінен болу мүмкін, ол ортада мәдениетке жақын өскен. Отбасылық жағынан – ата-анасы, ағайын-туыстары оны қолдаған. Шіркейлі ауылындағы орта жас актерге ұлттық құндылық пен қарапайымдылықты ұстап қалуға мүмкіндік берген.
Осылайша, балалық пен отбасы кезеңі Шерхан Пірназаров үшін фильмдерде, театр қойылымдарында табиғи мінез, шынайы эмоция іздеуге негіз болғанын айтуға болады. Ауыл-орта, отбасы қамқорлығы, қарапайым жүрген бала – бәрі оның болашақ бейнесін қалыптастырып, сахнада әрі экранда көрінетін “табиғи” актердің имиджіне айналған.
Білім және алғашқы қадамдар
Шерханның кәсіби қалыптасуы 2012 жылдан басталады: 2012-2016 жылдар аралығында Қазақ ұлттық өнер академиясы имени Т. Жүргенова (кейбір дереккөздерде «академия» деп жазылған) «Драма театры және кино актері» мамандығы бойынша жоғары білім алған. Академияда оқыған кезеңі – жас актер үшін маңызды әрі белсенді уақыт болды. Онда ол теориялық біліммен қатар практикалық жаттығулар, сахна мәдениеті, кино түсірілім тәжірибелерімен танысты.
Оқу барысында Шерхан өзінің актерлік қабілетін көрсетіп, жаттықтырушылар мен курстастарынан ерекше көзге түскен болуы ықтимал. Академияны тәмамдағаннан кейін ол маман ретінде театр әлеміне қадам басты. 2017-2021 жылдары М. Әуезов атындағы Қазақ мемлекеттік академиялық драма театры құрамында жұмыс істеді. Бұл театр – қазақ драматургиясының, театр өнерінің басты орталықтарының бірі. Мұнда жұмыс істеу – жас актерге кәсіби дамудың маңызды сатысы еді.
2017-2021 аралығында ол бірнеше қойылымдарда басты және қосымша рөлдерді сомдады. Мысалы: Қозы Көрпеш – Баян Сұлу драмасында Қозы рөлі, Қобыланды драмасында Қобыланды рөлі сияқты көрнекті жандарды ойнады. Театр сахнасындағы осындай мүмкіндіктер актерге шынайы эмоциялық диапазонды, сахнада жүріп-өту біліктілігін береді.
Сонымен қатар, кино және телехикая саласында да алғашқы қадамдары жасалды. Мысалы, хабарларға қарағанда Шерхан “Рауза” сериалы арқылы халық назарын аударған. Мұндай жол бастамасы жас актер үшін алаңмен танысу, камера алдында жұмыс істеудің дағдысын жинау болып табылады.
Бұл кезеңде Шерханның кәсіби жолы бірнеше маңызды сатыдан өтті: білім алғаннан кейінгі театрдағы тәжірибе, әрі одан кейін фильм мен телехикаяға ауысу. Осылайша, ол сахна мен экран арасындағы көпірді құратын жас актерге тән дәстүрлі әрі перспективалы жолды таңдады. Оның алғашқы қадамдары – өнерге деген адалдығы, шеберлігі мен жігерінің нәтижесі.
Шығармашылық / қызмет / жетістіктер
Шерхан Пірназаровтың шығармашылық жолы театрдан басталып, кейін киноға, телехикаяларға да кеңейді. Театр сахнасында оның алған орындары, сомдаған рөлдері оның кәсіби мүмкіндігін айқындаған. Мысалы, М. Омарова туындысы «Көмбе нанның дәмі» («Вкус домашнего хлеба») қойылымында Әскери рөлін сомдаған. Ғ. Мүсіреповтың «Қозы Көрпеш – Баян Сұлу» спектаклінде Қозы рөлін ойнағаны да атап өтілген. Сонымен бірге, «Қобыланды» драмасында Қобыланды рөлі, «Қар қызы» спектаклінде Бақытжан рөлі секілді туындыларда өнер көрсетті. Әрбір рөл — жас актердің шеберлігін шыңдаған, сахнада өзін көрсете білдіретін мүмкіндік болды.
Киноға келсек, Шерхан Пірназаров бірнеше фильмдер мен сериалдарда экранға шықты. Оның фильмографиясында «Гап», «НВП ағай», «Хотябы в кино» (кейбір деректерде) сияқты туындылар бар. Бұл фильмдер арқылы ол көрерменге тек театр сахнасындағыдай емес, камера алдындағы табиғи кейіпкер ретінде де жол тапты.
Ол сондай-ақ жеке кәсіпке де бет бұрды. Мысалға, 2024 жылдың желтоқсан айында жарияланған сұхбатында Шерхан өзінің «JARYQ CINEMA» атты өнер мектебін ашқанын айтып өтті. Бұл мектеп арқылы жас актерлерді дайындау, өнерге жол көрсету, оның ішінде актерлік шеберлікті дамытудың маңызы зор. Бұл жетістік тек сахнада көріну емес, өнердің келешегін ойлау екенін көрсетеді.
Сонымен, Шерханның шығармашылық жолы мынадай кезеңдерден тұр: театрдан бастау, кино-тележобаларға өту, әрі білім беру, өнер мектебін ашу. Әр кезеңде ол белгілі бір міндеттерді шешіп, өз орнын тапты. Әсіресе, театрдағы алғашқы рөлдері мен камера алдындағы жұмыстары оның беделін қалыптастырды. Жеңісті рөлдері мен жобалары арқылы ол жас актерлер арасында үлгіге айналды.
Қоғамдық және саяси көзқарастары
Шерхан Пірназаровтың шығармашылық қызметі негізінен өнер саласына бағытталған. Қоғамдық және саяси белсенділік деңгейі туралы ашық ақпараттар аз болғанымен, оның өнер арқылы қоғамдық мәселелерге үн қосуға талпынып жүргені байқалады. Мысалы, өнер мектебі арқылы ол жас таланттарға мүмкіндік жасау, ұлттық мәдениетке үлес қосу бағытында жұмыс жасап жатқанын айтуға болады.
Ол өнерін халыққа, қоғамға қызмет ету құралына айналдыруды көздейді. Сұхбатында:
«Өнер мектебінде академияға түскісі келетін жандарға бағыт-бағдар беретін боламыз» — деп, жас буынға қолдау көрсетуге ниетті екенін білдірді.
Бұл – өнердің жеке ғана емес, қоғамдық миссиясы бар екенін түсінетінін көрсетеді. Сонымен қатар, ол қазақ кинематографиясының дамуына, отандық өнімнің сапасын арттыруға қызығушылық танытады. Сұхбаттарының бірінде:
«Өзіміздің отандық фильмдерге де, шетелдік кинотуындыларға да барамын… Таңдау өзімізде» — деп, көрерменнің таңдауы еркін екенін мойындайды. Massaget.kz
Бұл пікір – жеке ғана өнер мәселесі емес, қоғамдық мәдени кеңістікке үндеу.
Саяси тұрғыда нақты партиялық немесе үкіметтік қызметі жарияланған жоқ. Бірақ оның өнер арқылы қоғаммен тіл табысып, ұлттық рух, мәдениет, жас буынға бағыт-бағдар беру тұрғысынан белсенділігі байқалады. Яғни, саяси белсенділік емес, мәдени-қоғамдық бағыттағы азаматтық ұстанымы бар деуге болады.
Осының арқасында Шерхан Пірназаров қазіргі қазақ өнерінің әлеуметтік жауапкершілігі бар өкілі ретінде қарастырылуы мүмкін. Ол өнерді тек көрерменге көңіл бөлу құралы емес, қоғамда өзгеріс тудыратын фактор деп түсінеді. Мұндай көзқарас жас актерлер үшін маңызды үлгі болып табылады.
Жеке өмірі
Шерханның жеке өмірі туралы ашық деректер шектеулі. Ол бұқараға аса таралған жеке мәселелерін көп жария етпейді. Бірақ жалпы белгілісі – ол талантты, кәсіби жолда өзін-өзі тәрбиелеп келе жатқан тұлға. Жас болғанына қарамастан, кәсіби тұрғыда жауапкершілікпен қарайды, әрі жеке бастауыш кәсіппен (өнер мектебі) айналысу арқылы отбасы мен жеке өмірін де тұрақтандыру бағытында қадам жасап отыр.
Ондағы маңызды жәйт – оның өнерге, кәсіби өсуге деген адалдығы мен уақытын осы саланы дамытуға арнауы. Бұл кейде жеке өмірге бөлінетін уақытты шектейді, бірақ ол үшін мәні зор. Өз сұхбатында Шерхан жас актерлерге көңіл бөлуге ниетті екенін мәлімдеді, бұл жеке өмірден бөлек, жалпы миссияға басымдық беруін көрсетеді.
Отбасы жағдайы, некедегі жағдайы, балалар саны сияқты мәліметтер ашық жарияланған жоқ. Бұл – оның жеке өмірін сақтап, кәсіби ісіне көбірек көңіл бөлуге тырысатындығын білдіреді. Бірақ өнер адамы ретінде оның жеке өмірі шығармашылыққа, жеке тұлға ретінде қалыптасуға әсер етеді. Мұндай деңгейде жеке өмірдің әсері – түсінікті: жеке өмірде алған тәрбие, жеке таңдаулар, қоғамдық орта – бәрі актердің сахнада, камерада көрінген бейнесіне әсер етеді.
Қорыта айтқанда, Шерханның жеке өмірі – көпшілікке ашық болмағанымен, кәсіби мақсаттарға, жеке даму мен өнерге бағытталған. Ол өз жеке өмірі арқылы емес, өнердегі жұмыстары арқылы көпшілік арасында танымал. Бұл да қазіргі заманда өнер адамы үшін бір стратегия болуы мүмкін: жеке меншікті өмірді қорғау, кәсіби фронтты күшейту.
Мұра мен мәні
Шерхан Пірназаровтың мұрасы – ол қалыптастырған образдар, ойнаған рөлдер, жас таланттарға жасаған мүмкіндіктері арқылы өлшенеді. Театрдағы басты рөлдерді жақсы меңгеру оның өнердегі сапасын көрсетеді. Қозы Көрпеш-Баян Сұлу, Қобыланды т.б. қойылымдар арқылы ол ұлттық драматургияны жаңаша түсіндіріп, жас буынға жеткізуде үлгі болды.
Кино мен телехикая саласында да ол жас актёры ретінде көрген жиі, әрі келешегі бар тұлға. Осы арқылы жастарға «театрда оқып, кейін экранда жұмыс істеуге болады» деген бағыт ашты. Сонымен қатар, өнер мектебін ашу арқылы ол өзі ғана көрініп қалып қоймай, келесі буынға жол ашты. Бұл – оның мұрасының маңызын арттырады.
Оның маңызы – сондай-ақ қазақ өнерінің қазіргі кезеңінде жан-жақты дамып келе жатқан актер типін көрсетуінде. Ол сахнада классикалық образдарды айтарлықтай мәнмен сомдаса, экранда заманауи кинода да жұмыс істеп, әртүрлі жанрларда тәжірибе жинауда. Бұл – өнердің бір саласына ғана шоғырланмай, көпқырлы қоғамның сұранысына жауап беретін актердің бейнесі.
Жалпы қоғам үшін оның үлгі болуы да маңызды. Өнерге жас кезінен қадам басқан, ауылдан шыққан, академиялық білім алып, кәсіби жолын бастан кешірген адам ретінде ол «мәдениет-өнер арқылы жетістікке қолдан жасалмай, үздіксіз еңбек арқылы жетуге болады» деген хабар береді. Мұндай хабар жас буын үшін шабыт көзі.
