Шыңғыс Айтматов өмірбаяны – шығармашылық және мұра
Шыңғыс Айтматов – ХХ ғасырдың екінші жартысындағы әлем әдебиетінің көрнекті тұлғасы, қырғыз халқының мақтанышы әрі жаһандық әдебиетке зор үлес қосқан жазушы. Оның шығармалары адамзаттың мәңгілік мәселелерін қозғай отырып, ұлттық мәдениеттің терең қабаттарын ашады. Айтматовтың туындыларының басты ерекшелігі – шығыстық философия мен батыстық рационализмнің үйлесімі, адам мен табиғаттың, дәстүр мен жаңашылдықтың арасындағы үйлесімділік іздеуі. Оның шығармалары әлемнің көптеген тілдеріне аударылып, кеңінен танымал болды.шыңғыс айтматов өмірбаяны.
Шыңғыс айтматов өмірбаяны
Детство и семья
Шыңғыс Айтматов 1928 жылы 12 желтоқсанда Қырғызстанның Талас облысындағы Шекер ауылында дүниеге келді. Әкесі Торекул Айтматов – партия қызметкері, анасы Нагима Абдувалиева – мұғалім әрі қоғам қайраткері болды. 1937 жылы әкесі саяси қуғын-сүргінге ұшырап, тұтқындалып, кейіннен ату жазасына кесілді. Бұл оқиға жас Шыңғыстың өміріне терең із қалдырды.
Балалық шағы ауылда өтті. Шыңғыс жазушы болуды армандағанымен, оның алғашқы қызығушылығы табиғатқа, жануарларға, ауыл тіршілігіне бағытталды. Ол Шекер ауылындағы мектепте білім алып, кейіннен Талас қаласындағы ветеринарлық техникумға оқуға түсті. Бұл кезеңде оның әдебиетке деген қызығушылығы арта түсті.
Учёба и начало пути
1948 жылы Шыңғыс Айтматов ветеринарлық техникумды тәмамдап, ауыл шаруашылығында жұмыс істей бастады. Алайда оның әдебиетке деген құштарлығы оны 1953 жылы Фрунзе қаласындағы ауыл шаруашылығы институтына оқуға жіберді. Оқуын аяқтағаннан кейін ол үш жыл бойы зоотехник болып жұмыс істеді. Бұл кезеңде оның алғашқы әдеби туындылары жергілікті газеттерде жариялана бастады.
1956 жылы Шыңғыс Айтматов Мәскеудегі Жоғары әдеби курстарға оқуға түсіп, әдебиет саласындағы білімін тереңдетті. Оқу барысында ол көптеген танымал жазушылармен танысып, шығармашылық байланыстар орнатты. Бұл кезең оның әдебиеттегі жолының бастамасы болды.
Творчество / Деятельность / Достижения
Шыңғыс Айтматовтың әдеби шығармашылығы 1958 жылы «Жамиля» әңгімесінің жариялануымен басталды. Бұл шығарма оның халықаралық деңгейде танылуына себеп болды. «Жамиля» шығармасы махаббат, еркіндік, ұлттық дәстүрлер тақырыптарын қозғап, кеңестік қоғамда үлкен резонанс тудырды.
1963 жылы «Горы и степи» жинағы үшін Лениндік сыйлыққа ие болды. Бұл жинаққа «Жамиля», «Алғашқы ұстаз», «Тополь мой в красной косынке» сияқты шығармалар енген. Айтматовтың шығармаларында шығыстық философия мен батыстық рационализмнің үйлесімі, адам мен табиғаттың арасындағы үйлесімділік іздеуі байқалады.
1970 жылы «Ақ кемесі» жарық көрді. Бұл шығармада бала мен ересек арасындағы қарым-қатынас, өмір мен өлім мәселелері тереңнен қарастырылады. Шыңғыс Айтматовтың шығармалары әлемнің көптеген тілдеріне аударылып, көптеген елдерде оқылды.
Айтматовтың шығармашылығында экологиялық мәселелер, адамзаттың табиғатқа деген қарым-қатынасы, ұлттық дәстүрлер мен заманауи қоғам арасындағы қайшылықтар басты тақырыптарға айналды. Оның «Плаха», «Тавро Кассандры» сияқты шығармаларында адамзаттың болашағы мен экологиялық апаттардың алдын алу мәселелері көтерілді.
Общественные и политические взгляды
Шыңғыс Айтматовтың қоғамдық және саяси көзқарастары оның шығармаларында айқын көрінеді. Ол Кеңес Одағының құрамындағы халықтардың теңдігін, ұлттық мәдениеттің сақталуын, адам құқықтарының қорғалуын жақтады. Айтматовтың шығармаларында адамзаттың мәңгілік мәселелері, экологиялық апаттардың алдын алу, ұлттық дәстүрлер мен заманауи қоғам арасындағы үйлесімділік мәселелері басты орын алды.
Шыңғыс Айтматов Кеңес Одағының Жоғарғы Кеңесінің депутаты болып сайланды. Ол әдебиет пен мәдениеттің дамуына, халықтар арасындағы достықты нығайтуға үлкен үлес қосты. Айтматовтың қоғамдық қызметі оның шығармашылық жолымен тығыз байланысты болды.
Личная жизнь
Шыңғыс Айтматовтың жеке өмірі де көпшілікке қызығушылық тудырды. Ол екі рет үйленген. Алғашқы жұбайы – қырғыз жазушысы және аудармашысы Құралай Айтматова болды. Олардан екі бала дүниеге келді. Екінші рет үйленгенде жұбайы – қырғыз жазушысы және аудармашысы Құралай Айтматова болды. Олардан екі бала дүниеге келді.
Шыңғыс Айтматовтың отбасы оның шығармашылық жұмысына үлкен қолдау көрсетті. Оның жұбайлары мен балалары оның шығармашылық жолында әрқашан жанынан табылды.
Наследие и значение
Шыңғыс Айтматовтың шығармашылығы әлем әдебиетінің алтын қорына енді. Оның шығармалары адамзаттың мәңгілік мәселелерін қозғай отырып, ұлттық мәдениеттің терең қабаттарын ашады. Айтматовтың туындыларының басты ерекшелігі – шығыстық философия мен батыстық рационализмнің үйлесімі, адам мен табиғаттың, дәстүр мен жаңашылдықтың арасындағы үйлесімділік іздеуі.
Шыңғыс Айтматовтың шығармалары әлемнің көптеген тілдеріне аударылып, кеңінен танымал болды. Оның шығармаларының басты тақырыптары – адам мен табиғаттың арасындағы үйлесімділік, ұлттық дәстүрлер мен заманауи қоғам арасындағы қайшылықтар, экологиялық мәселелер, адамзаттың болашағы мен адам құқықтарының қорғалу мәселелері.
