Сиырдың қарынын қалай тазалайды: тиімді әдістер мен кеңестер
Сиыр – қазақ халқы үшін тек мал шаруашылығының ғана емес, бүкіл тұрмыс-тіршіліктің маңызды бөлігі. Оның сүті, еті, терісі – бәрі де кәдеге жарайтын байлық. Бірақ осы байлықты ұзақ әрі тиімді пайдалану үшін сиырдың денсаулығына ерекше назар аудару қажет. Сиырдың қарынын қалай тазалайды деген сұрақты жиі малмен айналысатындар қояды, өйткені бұл – оның жалпы күйі мен өнімділігіне тікелей әсер ететін мәселе.
Сиырдың қарыны: Құрылымы мен қызметі
Сиыр – күйіс қайыратын жануар. Оның асқорыту жүйесі төрт бөлімнен тұрады:
- Қарын (румен)
- Торсылдақ (ретикулум)
- Желіншек қарын (омасум)
- Ақиқы қарын (абомасум)
Бұл бөлімдердің әрқайсысы азықты өңдеу барысында ерекше рөл атқарады. Бірақ қарын (румен) – ең үлкен әрі маңызды бөлігі. Мұнда азық алғашқы өңдеуден өтеді, бактериялар мен ферменттер көмегімен ашиды.
Қарынның ластануы: себептері мен белгілері
Қарын әртүрлі себептермен “ластанып”, дұрыс жұмыс істемей қалуы мүмкін. Мұндай жағдайда сиыр азықты дұрыс қорыта алмай, сүт өнімділігі төмендеп, әлсірей бастайды.
Негізгі себептері:
- Шіріген немесе көгерген жем-шөп
- Ауыр азықтың көп мөлшерде берілуі
- Жемдеудегі күрт өзгерістер
- Көң мен бөгде заттардың қарынға түсуі
Басты белгілері:
- Күйіс қайтарудың азаюы немесе тоқтауы
- Іштің кебуі
- Қозғалуға құлықсыздық
- Қарынның сол жақ бөлігінің ісінуі
- Тәбеттің төмендеуі
Қарын тазалау әдістері
Қарын тазалау – мал дәрігерінің бақылауымен жасалуы керек күрделі процесс. Алайда, фермерлердің өздері де алдын ала күтім жасап, алдын алу шараларын қолдана алады. Төменде ең кең таралған әрі тиімді тәсілдер көрсетілген.
1. Диеталық түзету
Егер қарын шамалы ғана ластанған болса, жеңіл және ашытылған азықтар беру арқылы жағдайды қалпына келтіруге болады. Мысалы:
- Сапалы шөп
- Жас піскен көкөністер (қызылша, сәбіз)
- Ашытқы қосылған жем
Бұл азықтар қарын микрофлорасын қалпына келтіріп, ашу процесін жандандырады.
2. Медициналық көмек
Мал дәрігері сиырға арнайы асқорыту ферменттері мен пробиотиктер тағайындайды. Олардың арасында жиі қолданылатындары:
- Руменаторлар (румен жұмысын жандандыратын дәрілер)
- Сорбенттер (уланған жағдайда көмектеседі)
- Антибиотиктер (қажет болса)
Дәрі-дәрмек таңдау – маманның құзырындағы іс. Дұрыс таңдалмаған ем кері әсер етуі мүмкін.
3. Қарын жуу
Бұл тәсіл күрделі жағдайларда ғана қолданылады. Сиырдың аузы арқылы арнайы түтік енгізіліп, жылы су немесе дәрілік ерітінділер көмегімен қарын жуылады. Бұл әдіс:
- Қарынға түскен улы немесе бөгде заттарды шығару үшін
- Күшті ашып кеткен жағдайларда
- Қатты шіріген азықтан улану байқалғанда
жасалады.
Мұндай процедураны тек білікті мал дәрігері ғана жасай алады, өйткені дұрыс орындалмаса, сиырдың тыныс алу жолына сұйықтық кетіп, ауыр асқынулар тудыруы мүмкін.
4. Хирургиялық жолмен тазалау
Сирек кездесетін, бірақ шұғыл жағдайларда – мысалы, қарынға шегенің, темірдің немесе басқа да қауіпті заттың түсуі кезінде – операция жасау қажет болады. Бұл кезде:
- Қарынға тікелей тілу арқылы қол жеткізіледі
- Зиянды заттар шығарылады
- Қарын тігілмей бұрынғы қалпына келтіріледі
Мұндай процедура сиырдың өмірін сақтап қалуы мүмкін, сондықтан ерте анықтау өте маңызды.
Алдын алу – ең жақсы ем
Сиырдың қарынын тазалау – көп күш пен шығынды қажет ететін процесс. Сондықтан ең жақсы шешім – алдын алу шараларын сақтау. Олар:
- Таза, сапалы жем-шөп беру
- Азық рационын біртіндеп өзгерту
- Қауіпсіз қоршау және жайылым ұйымдастыру
- Жем-шөпке металл, тас, шеге түспеуін қадағалау
- Жем-шөп қоймаларын таза ұстау
Халықтық әдістер: тәжірибеден туған кеңестер
Кейбір ауыл тұрғындары сиыр қарнын жеңіл тазалау үшін тұз, айран немесе сұлы қайнатпасын қолданады. Бұл әдістер:
- Асқорыту процестерін белсендіреді
- Тәбетті ашады
- Қарын микрофлорасын реттейді
