Скрипка шебері қалай аталады – Лютиер мамандығы туралы

Музыканың сырлы әлемінде скрипка – нәзіктіктің, эмоцияның және шеберліктің көрінісі. Оның жүректі тербейтін дыбысы тек талантты музыканттың емес, оны жасаған адамның да еңбегімен байланысты. Бірақ осы аспапты жасаумен кім айналысады? Бұл мамандық иесі – лютиер деп аталады. Ол – скрипка мен басқа ішекті аспаптарды жасауға, жөндеуге және реттеуге маманданған шебер.

Лютиер деген кім?

Лютиер – орта ғасырлардан бері жалғасып келе жатқан ерекше кәсіп иесі. Бұл сөз француз тілінен енген және «ішекті музыкалық аспаптарды жасайтын адам» деген мағынаны білдіреді. Мұндай шеберлер тек скрипка емес, сондай-ақ альт, виолончель, контрабас, кейде гитара сынды аспаптарды да жасайды.

Бірақ лютиер болу үшін тек ағашпен жұмыс істей алу жеткіліксіз. Бұл – өнер мен ғылымның бірлігін талап ететін күрделі мамандық. Олар әрбір ағаштың дыбысқа қалай әсер ететінін, желім мен лактың қасиетін, ішектің кернеуі мен серпімділігін терең түсінуі қажет. Бұл – бірнеше жылдық тәжірибені, зерттеуді және шеберлікті қажет ететін жұмыс.

Скрипка жасау процесі қандай?

Скрипка жасау – бір қарағанда қарапайым көрінетін, бірақ әр детальға мұқият қарауды талап ететін процесс. Ол бірнеше негізгі кезеңнен тұрады:

1. Материал таңдау: Шебер алдымен ең сапалы ағаш түрін таңдайды. Скрипка үшін көбінесе шырша, үйеңкі (клён), қарағаш сияқты ағаштар пайдаланылады. Әр ағаштың дыбысты беру қабілеті ерекше, сондықтан оның жылдық сақиналары, тығыздығы, құрғақтық деңгейі маңызды рөл атқарады.
2. Дене бөліктерін жасау: Скрипканың қақпағы мен артқы бөлігі жеке-жеке өңделеді. Шебер оларды ойып, қалыңдығын дәл өлшеп шығарады. Бұл кезеңде дыбыстық резонанс ерекше ескеріледі – себебі ағаштың дірілі аспаптың дыбысын анықтайды.
3. Жинау мен жабыстыру: Барлық бөліктер арнайы желіммен жабыстырылады. Бұл кезеңде өте дәлдік қажет, өйткені кішкене қате де дыбыс сапасына кері әсер етеді.
4. Лак жағу: Лак аспапты сыртқы әсерлерден қорғайды және оның сыртқы келбетін әдемі етеді. Сонымен қатар, лактың құрамындағы заттар дыбыстың тербелісіне әсер етуі мүмкін, сондықтан әр шебер өзінің құпия рецептісін жасайды.
5. Ішектер мен түйіндерді орнату: Скрипканың мойны, иегі, ішектері мен құлақтары орнатылады. Бұл да өте нәзік жұмыс, өйткені ішектің бұрышы мен кернеуі дыбыс сапасына тікелей әсер етеді.

Жақсы скрипканы қалай тануға болады?

Кәсіби музыканттар скрипканы таңдау кезінде бірнеше маңызды көрсеткіштерге назар аударады:

• Дыбыс тереңдігі мен анықтылығы
• Оңай дыбыс алу (response)
• Ыңғайлылығы және тепе-теңдігі
• Сыртқы өңдеу сапасы

Жақсы скрипка жылдар өте келе өзінің дыбысын жақсарта түседі, сондықтан антикварлық аспаптар өте жоғары бағаланады. Мысалы, Страдивари немесе Гварнери шеберлерінің скрипкалары бүгінде миллион долларға дейін бағаланады.

Лютиер болу үшін не істеу керек?

Бұл салаға қызығатындар үшін арнайы мектептер мен курстар бар. Италия, Франция, Германия сынды елдерде беделді музыкалық аспап шеберлігі мектептері бар. Онда оқушылар теория мен тәжірибені қатар меңгеріп, нақты аспап жасауды үйренеді.

Сонымен қатар, Қазақстанда да жеке шеберханалар мен мастер-кластар арқылы бұл өнерді үйренуге болады. Бұл – ұрпақтан ұрпаққа берілетін құнды тәжірибе.

Скрипка шебері мен музыканттың байланысы

Скрипка жасаушы мен оны орындайтын музыкант арасында ерекше байланыс бар. Кейде белгілі музыканттар өздері үшін арнайы скрипка жасатуды сұрайды. Бұл жағдайда шебер музыканттың қалауына, орындау мәнеріне, дене бітіміне, тіпті саусақтарының ұзындығына дейін ескереді. Бұл – музыка мен шеберліктің шынайы тандемі.