Тұсау кесу жібін қалай байлайды: Дәстүрдің маңызы мен әдісі
Wide image for this top
Тұсау кесу – қазақ халқының ең бір ерекше әрі тәрбиелік мәні терең дәстүрлерінің бірі. Бұл рәсім бала алғаш рет қадам басып, тәй-тәй жүре бастағанда өткізіледі. Тұсау кесу баланың өмір жолы ашық, сәтті әрі баянды болсын деген тілекпен жасалады. Тұсау кесу жібін қалай байлайды деген сұрақтың жауабын табу үшін бұл дәстүрдің мазмұны мен мәнін тереңірек қарастырып көрейік.
Тұсау кесудің мәні мен маңызы
Тұсау кесу дәстүрі баланың өмір жолын тазалыққа, адалдыққа, сәттілікке бастайтын символикалық рәсім болып саналады. Халық сенімінде бұл рәсім баланың болашақта сүрінбей, түзу жолмен жүруіне септігін тигізеді. Әдетте тұсау кесу кезінде арнайы жіп дайындалады. Жіптің өзі де терең мағынаға ие, өйткені ол баланың болашақ өмір жолын бейнелейді.
Тұсау кесу жібі қалай таңдалады?
Тұсау кесу рәсімі үшін жіпті таңдау – ерекше назар аударуды қажет ететін маңызды қадам. Бұл жерде қолданылатын жіптің түрі мен түсі де үлкен рөл атқарады:
- Түсі: Көбінесе жіп үш түсті болуы мүмкін: ақ, қара және көк. Ақ – тазалықтың, адалдықтың, қара – өмірдің қиындығы мен шыдамдылықтың, көк – ашық аспанның, кең өмірдің символы.
- Материалы: Жіп табиғи болуы керек. Көбінесе қойдың жүні немесе таза жібек пайдаланылады, себебі бұл табиғи материалдар баланың өміріне жылы әсер береді деп саналады.
- Өлшемі: Жіптің ұзындығы баланың екі аяғын еркін байлап, артық кедергі жасамайтындай болуы керек.
Тұсау кесу жібін қалай байлайды деген сұраққа нақтырақ жауап беру үшін келесі бөлімде рәсімнің толық ретін түсіндіреміз.
Тұсау кесу рәсімін дайындау және өткізу
1. Дайындық кезеңі
- Бала алғашқы қадамдарын жасап бастағанда тұсау кесу рәсімі өткізіледі.
- Рәсімге дейін жіпті арнайы таңдап, оны тазалап, дұғамен дайындайды.
- Жіпті үш түсті етіп өріп, оның екі ұшын мықтап байлайды.
2. Жіпті байлау әдісі
Тұсау кесу жібін байлау кезінде ерекше ұқыптылық қажет:
- Баланың екі аяғын тізе тұсынан төмен байлап, жіп қатты тартылмауы керек. Бұл балаға ыңғайсыздық тудырмау үшін маңызды.
- Байланған жіптің ұзындығы шамамен екі айналымға жеткілікті болуы тиіс.
- Жіптің түйіні оңай шешілетіндей бос байланады. Бұл рәсім кезінде жіпті кесуді жеңілдетеді.
3. Тұсау кесу рәсімін өткізу
- Баланы ортаға шығарып, арнайы дайындалған жіппен екі аяғын байлайды.
- Тұсауды кесетін адам ретінде отбасының қадірлі адамы немесе көпті көрген, жолы ашық деп есептелетін тұлға таңдалады.
- Қайшы немесе пышақ қолданылып, жіпті кескен кезде «Алдың ашық болсын!», «Жолыңа жақсы адамдар жолықсын!» деген ізгі тілектер айтылады.
Тұсау кесуге арналған жіптің символикасы
Тұсау кесу жібін қалай байлайды деген сұрақты қарастырғанда, жіптің символикалық мәніне ерекше тоқталу қажет. Үш түсті жіп баланың өмірінің түрлі кезеңдерін көрсетеді:
- Ақ түс – өмірдің жарқын әрі таза кезеңдерін.
- Қара түс – кездесетін қиындықтар мен сынақтарды.
- Көк түс – арман-мақсаттар мен биік асуларды меңзейді.
Бұл жіптің өрнегі қазақ халқының философиялық ойларын көрсетеді. Сонымен қатар, жіпті дұрыс таңдау мен оны байлау рәсімнің мазмұнын толықтырады.
Тұсау кесу жібін қалай байлауда жиі жіберілетін қателіктер
Тұсау кесу рәсімі дұрыс өткізілуі үшін мына қателіктерден аулақ болған жөн:
- Жіпті тым қатты байлау: бұл балаға қолайсыздық тудырып, оның қозғалысын шектейді.
- Рәсім кезінде тәртіп пен салтты ескермеу: жіп таңдау мен байлауға мән бермеу рәсімнің мәнін төмендетеді.
- Баланың жасына сәйкес келмейтін уақытты таңдау: рәсімді баланың дайын кезеңінде өткізу маңызды.
Тұсау кесу рәсімінің тәрбиелік мәні
Бұл дәстүр арқылы қазақ халқының ұрпақ тәрбиесіндегі ұлы ойлары мен салт-санасы көрініс табады. Баланың алғашқы қадамын батамен бастау оның өмірлік жолының сәтті болуына ниеттенуді білдіреді. Сондай-ақ, бұл рәсімде үлкендерден үйренуге, үлкенді құрметтеуге деген тәрбиелік үлгі бар.
Қорытынды
Тұсау кесу – қазақ халқының мәңгі жасайтын дәстүрлерінің бірі. Бұл рәсім арқылы балаға өмірлік жолының сәтті болуын тілеу, оны ата-баба салтымен тәрбиелеу үрдісі сақталады. Тұсау кесу жібін қалай байлайды деген сұрақтың жауабы дәстүрдің терең мәні мен тәртібінде жатыр. Жіпті дұрыс таңдап, оны дұрыс байлау рәсімнің мағынасын арттырып, баланың болашағына деген үлкен үмітті көрсетеді.
ic
