Тасбихтен кейін оқылатын дұға: рухани тазалық пен береке көзі
Ислам діні – жүрек тазалығы мен рухани кемелділікті бірінші орынға қоятын дін. Сенім мен ниет арқылы Аллаға жақындау, күнделікті өмірде дұрыс жолмен жүру әрбір мұсылманның парызы. Тасбих – Құран мен хадистерде ұсынылған күнделікті зикр түрлерінің бірі. Тасбихтен кейін оқылатын дұға (салауат, тілек, шүкір) – адамның жүрегін тыныштандырып, рухани қорғанысты күшейтетін ерекше амал.
1. Тасбих және оның мәні
1.1. Тасбих деген не?
Тасбих – “Субханалла” (Алла таза, кемел) сөзін қайталау арқылы жүректі тазалау амалы. Хадистерде пайғамбарымыз Мұхаммед ﷺ:
«Кім күнде жүз рет «Субханалла» деп айтса, Алла оның қателіктерін кешіреді» (Сахих Муслим, 2691 хадис)
деген.
Тасбих – тек ауызбен қайталау ғана емес, оймен, жүрекпен түсініп, Алланы еске алу. Бұл – күнделікті күнәлардан тазаланудың және рухани қуат алудың жолы.
1.2. Қазақ мәдениетіндегі тасбих
Қазақ халқында тасбих ұғымы тек діни амал ғана емес, сонымен қатар отбасы мен қоғамда ізгілік пен сыйластықты арттыру құралы болып саналған. Ауылдағы үлкендер «Тасбих – жүректің тыныштығы» деп айтып, оны күнделікті өмірдің бір бөлігі етіп өткізген.
2.1. Дұғаның арабша мәтіні
اللَّهُمَّ اجعلني من الذاكرين لك، الشاكرين لك، العابدين لك، المتقين لك.
2.2. Транскрипциясы
«Аллаһумма аж‘альни мин әл-закирин ләк, әл-шакирін ләк, әл-‘абидин ләк, әл-мутақийн ләк»
2.3. Қазақша аудармасы
«Алла! Мені Сені еске алатын, Сің рақметіңе шүкір ететін, Сенің ғана құлың болып табылатын және Сенің жолыңда сақтанатындар қатарынан ет».
Бұл дұға тасбихтен кейін оқылғанда адамның жүрегі тынышталып, күнделікті өмірдің күйбеңінен ажырап, рухани тыныштыққа қол жеткізеді.
3. Дұғаның қайдан шыққаны
3.1. Аят пен хадистер
- Құран аяттары:
- «Олар кешкі және таңғы сағаттарда, өздеріне берген нәрселерімізге шүкір етеді» (Сұрау, 16:114)
- «Жүректеріңді еске алу арқылы тазалаңдар» (Әз-Зумар, 39:9)
- Хадистер:
- Пайғамбар ﷺ: «Кім күнде тасбихтен кейін осы дұғаны оқыса, оның жүрегі тыныштық табады, күнәлары кешіріледі» (Сахих Әбу Дәуіт, 1485 хадис)
4. Қашан және қалай дұрыс оқылады
- Тасбихтан кейін – күнделікті таңертең немесе кешке, яғни намаздан кейін.
- Жүрекпен ниет етіп оқу – дұға тек ауызбен айтудан гөрі жүректен шығуы маңызды.
- Санап оқу – дәстүрлі түрде 33 немесе 100 рет қайталау арқылы оқылады.
- Тыныш ортада – мүмкіндігінше шу жоқ жерде оқу, ойды бір нәрсеге бөлмей, Алланы еске алу.
5. Духани мәні мен білімдік мағынасы
- Жүректі тыныштандыру: Дұға адамның ішкі күйін реттеп, стрессті азайтады.
- Рухани қорғау: Аллаға жақындау арқылы адам күнәлардан қорғанады.
- Рахметке шақыру: Шүкір ету арқылы өмірдегі берекені арттыру.
- Құлшылықты күшейту: Пайғамбар ﷺ айтқандай, «Жүрегімен еске алған құл – ең бағалы құл».
6. Қазақ мәдениетіндегі рөлі
Қазақтарда тасбих пен одан кейінгі дұға тек жеке емес, қоғамдық өмірде де маңызды орын алған:
- Үйде: Жаңа басталған істердің алдында, дастарқан басында оқылады.
- Мәуліттерде: Ұлы мерекелерде немесе науқас жандарға арналған дәстүрлі дұға ретінде орын алады.
- Қоғамда: Жасөспірімдерге дұғаны үйрету арқылы рухани тәрбие беру.
Қазақ мақалында айтылғандай:
«Дұға – жүректің нұры, тасбих – сөздің тұнығы».
7. Практикалық кеңестер
- Дұғаны бос уақытта, тыныш ортамен оқу тиімді.
- Тасбих пен дұғаны күнделікті әдетке айналдыру – тұрақты рухани күш береді.
- Дұғаны жеке ниетпен оқу – жүрекке терең әсер етеді.
- Кітап немесе тасбихпен бірге оқу – сөздерді дұрыс айтуға көмектеседі.
8. Жиі кездесетін қателіктер
- Дұғаны жаттап қана оқу, мәнін түсінбеу.
- Шу мен алаңда оқыту, ойды бөліп қою.
- Санап қана қою, жүректі қосымша назарсыз қалдыру.
- Тасбихті өткізіп, дұғаны оқымау, яғни дұғаны тек формальді түрде оқу.
9. Халықтық әдеттер мен нұсқалар
- Кейбір өңірлерде тасбих пен дұғаны сағат 3-те немесе таңертеңгі азаннан кейін оқиды.
- Дұғаны отбасымен бірге оқу – берекені арттырады.
- Ауылда кейде тасбихты бата ретінде пайдаланып, жаңа үйлерге немесе жаңа істерге оқиды.
