Тоқсандық баға қалай қойылады? | Білім бағалау жүйесі
Бүгінде білім беру жүйесінде оқушының үлгерімін бағалау – оқу процесінің маңызды бөлігіне айналды. Әсіресе, тоқсандық бағаның қойылу тәртібі ата-аналар, оқушылар және мұғалімдер үшін жиі талқыланатын өзекті тақырыптардың бірі. Бұл баға тек сандардың жиынтығы емес, ол – баланың сол тоқсандағы оқу жетістіктерінің қорытындысы. Сонымен, тоқсандық баға нақты қалай есептеледі? Қандай өлшемдерге негізделеді? Осы сұрақтарға кеңінен тоқталайық.
Бағалау жүйесінің құрылымы
Қазақстанда қазіргі білім беру жүйесі критериалды бағалау жүйесіне негізделген. Бұл әдіс оқушының жетістіктерін нақты әрі әділ бағалауға мүмкіндік береді. Оқу жылы әртүрлі оқу мақсаттары мен білім беру стандарттарына сүйенеді. Тоқсан барысында оқушыларға:
- Формативті бағалау (күнделікті тапсырмалар, сұрау, шағын тесттер),
- Суммативті бағалау (бөлім бойынша жиынтық бағалау – БЖБ, тоқсандық жиынтық бағалау – ТЖБ)
жүргізіледі.
Формативті бағалаулар көбіне оқушының күнделікті оқу процесіндегі жетістіктерін бақылауға мүмкіндік берсе, суммативті бағалаулар – тоқсандық қорытынды бағаны шығаруда шешуші рөл атқарады.
Бөлім бойынша жиынтық бағалау (БЖБ)
БЖБ – әр бөлім аяқталған соң өткізіледі. Бұл бағалаудың мақсаты – оқушының нақты бір бөлімді қаншалықты меңгергенін анықтау. Бір тоқсанда бірнеше бөлім болуы мүмкін, және әр бөлімге бір немесе екі БЖБ жүргізіледі.
Мысалы, математика пәнінен “Сандар және амалдар” бөлімін меңгергеннен кейін оқушылар осы тақырып бойынша БЖБ тапсырады. Онда тапсырмалар әртүрлі күрделілікте болады: жеңіл сұрақтардан бастап жоғары деңгейлі логикалық тапсырмаларға дейін.
Тоқсандық жиынтық бағалау (ТЖБ)
Тоқсан соңында барлық бөлімдер бойынша жинақталған білімді тексеру үшін ТЖБ өткізіледі. Бұл – бір тоқсандағы білімді қорытындылайтын негізгі бағалау түрі. ТЖБ-ның мазмұны бүкіл тоқсан бойы өткен тақырыптарға негізделеді.
Ол да түрлі деңгейлі тапсырмалардан тұрады, әрі тапсырмалар оқу мақсаттарына сәйкес құрылады. ТЖБ тапсырмалары оқушының тек жаттаған білімін емес, ойлау дағдыларын, қолдану қабілетін, анализ жасауын бағалайды.
Тоқсандық баға қалай шығарылады?
Міне, мақаланың негізгі сұрағына келдік – тоқсандық баға қалай қорытындыланады?
Тоқсандық баға – БЖБ мен ТЖБ нәтижелері негізінде есептеледі. Әр пән бойынша төмендегідей тәсіл қолданылады:
- Барлық БЖБ және ТЖБ бағалары жинақталады.
- Бұл бағалар арнайы салмақтық үлеске (коэффициентке) сәйкес есептеледі.
- Мысалы, кей пәндерде БЖБ – 30%, ТЖБ – 70% үлесін құрауы мүмкін.
- Нәтижесінде жалпы орташа балл шығарылады.
- Орташа балл баға шкаласы бойынша сандық бағаға аударылады (5 – өте жақсы, 4 – жақсы, 3 – қанағаттанарлық, 2 – төмен деңгей).
Мысалы:
- Егер оқушының БЖБ-дан алған орташа бағасы 12/16 (75%), ал ТЖБ-дан 10/14 (71%) болса, сәйкесінше есеп жүргізіліп, 5 балдық шкалаға сай тоқсандық баға қойылады.
Оқушының даму динамикасы ескеріле ме?
Иә, қазіргі жүйеде оқушының оқу барысындағы прогресі де назарға алынады. Мұғалім тек нәтижеге емес, оқушының танымдық белсенділігіне, жұмыс істеу қарқынына, өз ойын жеткізу қабілетіне де мән береді.
Бұл көрсеткіштер тоқсандық бағаны тікелей өзгертпегенімен, мұғалімнің педагогикалық пікірін қалыптастыруға әсер етеді. Мәселен, егер оқушы тоқсан басында төмен нәтиже көрсетіп, кейін жақсартқан болса – бұл да ескерілетін фактор.
Ата-ана мен оқушыға кеңес
Тоқсан соңында бағаны күтпей, оқу процесіне белсенді араласу маңызды. Мынадай кеңестерді есте ұстаған жөн:
- БЖБ мен ТЖБ алдында дайындық жүргізу: тек жаттап қоймай, түсініп оқу – ұзақ мерзімді білім қалыптастырады.
- Қателермен жұмыс істеу: бағалаудан кейін мұғалімнің кері байланысын мұқият тыңдап, қай жерде қате кеткенін саралау.
- Күнделікті тапсырмаларды жүйелі орындау: бұл – формативті бағалауда жақсы нәтиже алуға ықпал етеді.
- Уақытты тиімді басқару: үй тапсырмаларына, демалуға және дайындыққа тең уақыт бөлу.
