Украина парламенті – Жоғарғы Рада туралы толық ақпарат

Украина – Шығыс Еуропада орналасқан мемлекет, оның мемлекеттік құрылымы демократиялық негізге сүйенеді. Кез келген демократиялық елдің негізгі билік институттарының бірі – парламент. Украина парламенті “Жоғарғы Рада” деп аталады. Ол заң шығарушы биліктің жоғарғы органы болып табылады және елдің ішкі және сыртқы саясатына ықпал етеді.

Жоғарғы Раданың құрылымы

Украина Жоғарғы Радасы бір палаталы парламент болып табылады, яғни, ол тек бір заң шығару органынан тұрады. Парламент құрамына 450 депутат кіреді. Депутаттар 5 жылға сайланады және заңдар қабылдау, бюджет бекіту, үкімет жұмысын бақылау сияқты маңызды функцияларды атқарады.

Жоғарғы Рада депутаттары аралас сайлау жүйесі бойынша сайланады:

• Пропорционалды жүйе – партиялық тізім арқылы өтетін депутаттар (50%).
• Мажоритарлық жүйе – белгілі бір округтен сайланатын депутаттар (50%).

Бұл жүйе саяси партиялардың ықпалын сақтап, сонымен қатар тәуелсіз кандидаттарға да сайлауға қатысуға мүмкіндік береді.

Жоғарғы Раданың негізгі міндеттері

Украина парламентінің басты функцияларының бірі – елдің заңнамалық негізін қалыптастыру. Ол жаңа заңдарды қабылдап, Конституцияға өзгерістер енгізуге құқылы. Сонымен қатар, парламент:

• Украина үкіметін құрады және оның қызметін бақылайды.
• Мемлекеттік бюджетті бекітеді және қаржылық мәселелерді реттейді.
• Президент сайлауын ұйымдастырады және қажет болған жағдайда импичмент жариялауға құқылы.
• Халықаралық келісімдерді бекітеді және сыртқы саясатты реттейді.

Жоғарғы Рада қалай жұмыс істейді?

Парламент жыл сайын екі сессияда жұмыс істейді:

1. Көктемгі сессия – ақпан айынан шілде айына дейін.
2. Күзгі сессия – қыркүйек айынан желтоқсан айына дейін.

Сессиялар арасында депутаттар өз аймақтарына барып, халықпен кездесіп, заң жобаларын талқылайды. Заң жобалары бірнеше кезеңнен өтеді:

1. Алғашқы оқылым – ұсынылған заң жобасын талқылау.
2. Екінші оқылым – түзетулер енгізу және толық қарастыру.
3. Үшінші оқылым – заңды бекіту немесе қабылдамау.

Егер заң жобасы мақұлданса, ол Украина президентінің қол қоюына жіберіледі. Президент қол қойса, заң күшіне енеді. Егер ол вето қойса, парламент оны қайта қарап, өзгерістер енгізуге міндетті.

Жоғарғы Рада мен Президенттің байланысы

Украинада парламенттік-президенттік басқару жүйесі болғандықтан, парламент пен президенттің арасында билікті бөлісу механизмі бар. Жоғарғы Рада Үкімет басшысын (Премьер-министрді) тағайындайды, бірақ ол президенттің ұсынысымен жүзеге асады.

Сондай-ақ, Жоғарғы Рада президенттің кейбір шешімдерін бекітпей тастауға немесе өзгертуге құқылы. Бұл билік тармақтары арасында балансты қамтамасыз етеді және демократиялық бақылауды нығайтады.

Жоғарғы Раданың тарихи маңызы

Украина парламенті 1991 жылы тәуелсіздік алғаннан кейін өзінің қазіргі атауын алды. Бірақ оның түпкі тамыры 1917-1920 жылдардағы Украин Халық Республикасы кезеңіне дейін барады. Кеңес одағы кезінде бұл орган формалды түрде жұмыс істеді, алайда шынайы билік Мәскеудің қолында болды.

1991 жылы Украина тәуелсіздігін жариялаған соң, Жоғарғы Рада демократиялық мемлекет құру жолындағы басты институтқа айналды. 2004, 2014 жылдардағы саяси дағдарыстар мен төңкерістер кезінде парламент шешуші рөл атқарды, елдегі биліктің өзгеруіне әсер етті.

Жоғарғы Рададағы саяси партиялар

Украинадағы парламенттік сайлауларға көптеген партиялар қатысады. Дегенмен, соңғы жылдары бірнеше ірі саяси күштер негізгі рөл атқаруда:

• “Слуга Народа” – қазіргі президентті қолдайтын партия.
• “Оппозициялық Платформа – Өмір үшін” – оппозициялық партиялардың бірі.
• “Европалық ынтымақтастық” – бұрынғы президент Порошенконың партиясы.
• “Батькивщина” – Юлия Тимошенко басқаратын партия.