Ыбырай Алтынсарин өмірбаяны қысқаша
Ыбырай Алтынсарин – қазақ халқының ағартушылық тарихында ерекше орын алатын тұлға. Оның өмірі мен қызметі қазақ білімінің дамуына зор ықпал етіп, ұлттық мектептің қалыптасуына негіз қалады. Ыбырай Алтынсариннің ағартушылық қызметі мен шығармашылығы бүгінгі ұрпаққа өнеге болып табылады.
ыбырай алтынсарин өмірбаяны қысқаша
Балалық шағы мен отбасы
Ыбырай Алтынсарин 1841 жылы 20 қазанда қазіргі Қостанай облысының Алтынсарин ауданындағы Арақарағай болысында дүниеге келген. Әкесі Алтынсары ерте қайтыс болып, Ыбырайды атасы Балғожа би тәрбиелеген. Балғожа би өз заманының білімді, беделді адамы болған. Ол Ыбырайдың білім алуына ерекше көңіл бөліп, оны орыс мектебіне оқуға жіберген.
Білім алу жолы мен алғашқы қадамдар
1850 жылы Ыбырай Алтынсарин Орынбор шекара комиссиясының қазақ балаларына арналған мектеп-интернатына оқуға түседі. Мектепті 1857 жылы үздік бітіріп, Орынбор облыстық басқармасында тілмаш болып қызмет атқарады. Осы кезеңде ол шығыстанушы ғалым В.В. Григорьевпен танысып, оның бай кітапханасын пайдаланып, білімін арттырады.
Шығармашылық қызметі мен ағартушылық жолы
Ыбырай Алтынсариннің ағартушылық қызметі 1860 жылы Торғай қаласында қазақ балаларына арналған мектеп ашудан басталады. Ол мектепте орыс тілін оқытушы болып қызмет атқарады. Содан кейін бірнеше мектеп ашып, қазақ балаларына білім беру ісін жолға қояды. Оның бастамасымен 1879 жылы «Қазақ хрестоматиясы» мен «Начальное руководство к обучению казахов русскому языку» оқулықтары жарық көреді. Бұл оқулықтар қазақ тілінде жазылған алғашқы оқу құралдары болып табылады.
Қоғамдық және саяси көзқарастары
Ыбырай Алтынсарин орыс мәдениеті мен білімін қазақ халқына жеткізуді мақсат тұтқан. Ол қазақ балаларын орыс мектептеріне оқуға тарту арқылы олардың білім деңгейін көтеруге ұмтылды. Сонымен қатар, ол қазақ қоғамындағы ескі әдет-ғұрыптарды сынға алып, жаңашылдықты қолдады. Оның көзқарастары қазақ қоғамының жаңаруына ықпал етті.
Жеке өмірі
Ыбырай Алтынсариннің жеке өмірі туралы мәліметтер аз. Ол өмірінің соңына дейін ағартушылық қызметімен айналысып, жеке өміріне көп көңіл бөлмеген. 1889 жылы 29 шілдеде Қостанай қаласында қайтыс болады. Оның моласы Тобыл өзенінің жағасында орналасқан.
Мұрасы мен маңызы
Ыбырай Алтынсариннің мұрасы қазақ білімінің дамуына зор ықпал етті. Оның ашқан мектептері мен жазған оқулықтары қазақ балаларына білім берудің негізін қалады. Бүгінде оның есімімен аталған мектептер, көшелер мен оқу орындары бар. Оның шығармалары мен ағартушылық қызметі қазақ халқының мәдениеті мен білімінің дамуына үлкен үлес қосты.
