Заттыбек Көпбосынұлы өмірбаяны – өмір жолы, шығармашылығы мен мұрасы туралы толық мәлімет
Заттыбек Көпбосынұлы – қазақстандық эстрадалық ән орындаушысы, композитор және сазгер. Оның шығармашылығы қазіргі қазақ музыкасына ерекше леп қосқан, халықтың жүрегіне жол тапқан. Әндері арқылы ол қарапайым өмірдің көрінісін, жан-жақты адам сезімін жеткізеді. Осы тұлғаның өмірбаянына көз жүгіртей отырып, оның өскен ортасы, білім жолы, профессиялық әрекеті, қоғамдық ұстанымдары, жеке өмірі және музыкалық мұрасы туралы жан-жақты мәлімет беруге ниеттімін. Бұл мақалада Заттыбектің кім екені, қайдан шыққаны, қалай өнерге келгені, неге танымал болғаны және оның бізге қалдырған маңызы талданады.
Өнер иелерінің өмір жолын білу – олардың шығармашылығын, ішкі дүниесін жақсы түсінуге көмектеседі. Сонымен бірге, халықтың мәдени-рухани мұрасын сақтау және жаңа буынға жеткізу үшін де маңызды. Сол себепті Заттыбектің өмір жолын ғылыми-танымдық стильде, бірақ оқырман үшін қызықты әрі жеңіл тілмен ұсынуға тырыстым. Мұнда нақты даталар, оқиғалар, еңбек жолындағы кезеңдер барынша қамтылған. Ендеше, әр кезеңіне тереңірек үңіліп көрейік.
Заттыбек көпбосынұлы өмірбаяны
Балалық шағы мен отбасы
Заттыбек Көпбосынұлы (кейбір дереккөздерде «Буленов Заттыбек Көпбосынұлы» деп аталады) 1974 жылы Бәйдібек ауданы, Түркістан облысы (бұрынғы Оңтүстік Қазақстан облысы) Кеңес ауылында дүниеге келген. Ол қарапайым отбасында өскен: бала кезінен музыкамен, ауылдық орта шаруасымен, халықтың қарапайым тіршілігімен таны болды. Оның ата-анасы мен отбасы жайлы нақты деректер көп емес, бірақ оның өсіп-өніп, өнерге бет бұруына осы мектептік орта, ауыл-ауылдағы мәдени-рухани ахуал бедер болғаны анық.
Балалық шақта Заттыбек ауылда өсті. Бұл орта – қазақстандық оңтүстік жерлерінің дәстүрлі мәдениетімен, халық әндерімен, домбырамен жақын болды. Мұндай орта адам табиғи түрде музыкаға, халық өнеріне, домбырашы-термеші өнеріне бейім болуға мүмкіндік береді. Әсіресе оңтүстік өңірде терме-аңыз, күй, дәстүрлі ән бәрі де күнделікті өмірдің бөлігі болған.
Отбасы мүшелері оның бала кезінде музыкаға қызығушылығы бар екенін байқаған болу керек. Мектептен тыс уақытта музыкамен, домбырамен айналысу, ауылдық мәдениет үйінің, мектептің өнер үйірмелерінің қатарына қосылу оның өнер жолына алғашқы қадам болды деуге болады.
Сонымен қатар, балалық кезеңде ол тек өнерге ғана емес, білімге де ынталы бала болған. Ауыл мектебінен бастап музыка пәніне қызықтығы, домбыраға деген сүйіспеншілігі, халықтың ән дәстүрін бойына сіңіруі осы кезеңде қалыптасты. Бұл уақыттың мәдени-әлеуметтік ортасы: ауыл, мектеп, көрші-қолаң, мәдениет үйі – болашақ әншінің негізін қалады.
Балалық кезіндегі тәжірибе, ауылдық ортадағы өмір – Заттыбектің шығармашылығына әрі қарай серпін берді. Өнерге бет бұру үшін ауыл-ортадағы мәдениет үйіндегі, мектептегі жұмыстар, музыкалық тәрбиелік орта маңызды рөл атқарды. Осындай бастапқы қадамдар оның болашақтағы табыстарының, халықтың сүйіспеншілігінің негізі болды.
Балалық кезеңді қорыта келе: Заттыбек Көпбосынұлы қарапайым ауыл ортада өскен, отбасы музыкаға бейім, ауыл мектеп-орта мәдениетімен жақын болған. Бұл факт оларды кейінгі өмір жолында өнерге кіріспеу, білім іздеу, кәсіби түрде дамуға бағыттаған. Ол бала кезінде музыкаға деген ынтасы, домбыраға деген сүйіспеншілігі, ауыл-орта мәдениетімен сусындау арқылы өзінің алғашқы қадамдарын жасады.
Білім және жолындағы бастау
Заттыбек Көпбосынұлының білім жолы және өнерге алғашқы қадамдары оның кейінгі кәсіби жетістіктерінің негізін салды. 1995 жылы ол өз туған Бәйдібек ауданындағы «Шалдар» балалар саз мектебінде мұғалімдік қызметке кірісті. Бұл уақытта ол музыка пәнін оқытып, балаларды өнерге баулуға қатысып, сонымен бірге өзінің өнер жолында да белсенді әрекет жасай бастады.
1997-1998 жылдар аралығында ол Шалдар мәдениет үйінде көркемдік жетекші қызметін атқарды. Бұл кезеңде ол мәдениет мекемелерінде жұмыс істеп, түрлі мәдени-көпшілік іс-шараларға қатысып, сахналық тәжірибе жинады. Бұл тәжірибе оның орындаушылық қасиеттерін, сахнадағы шеберлігін дамытуға жол ашты. Сонымен қатар, 1999-2000 жылдары ол «Шаншар» театрында қызмет етті. Мұндағы театрлық орта, сахна мәдениеті де оның өнер жолында маңызды кезең болды.
2000-2003 жылдар аралығында Заттыбек Шымкент қаласы №71 орта мектепте музыка пәнінің мұғалімі болып қызмет атқарды. Бұл жерде ол формалды түрде мектептегі білім беру жүйесінде жұмыс істеді, балалармен бірге репетиция, ұйымдастыру жұмыстарымен айналысты. Сол аралықта ол өнер жолына әрі бет бұруды жоспарлай бастады.
2004-2007 жылдары Шымкент қаласы №2 балалар музыка мектебінде домбыра пәнінен мұғалім болды. Домбыраның қазақ музыка мәдениетіндегі маңызы өте жоғары. Өйткені домбыра – қазақ халық музыкасының негізгі аспабы. Солған сәйкес, Заттыбек домбыра пәнінен сабақ беру арқылы өзі де аспаптың, халықтық музыканың ішінде терең таныс болып, әрі орындаушы ретінде дамуына жол ашты.
2008 жылдан бастап ол жеке шығармашылық жолға бет бұрды. Осы кезден бастап Заттыбек кәсіби сахнада әнші-орындаушы ретінде белсенді түрде жұмыс істей бастады. Бұл кезең – оның өнерде «өз орнын табатын» кезеңі еді.
Өнер жолындағы алғашқы қадамдардан көрінетін тағы бір маңызды жағдай: 2001 және 2005 жылдары ол республикалық «Шалқар термесі» термешілер байқауының лауреаты атанды. Бұл байқау оның халықтық музыкалық дәстүрге, термеге деген қызығушылығын білдірді және оның кәсіби деңгейде танылуына бірден-бір себеп болды.
Осылайша, білім мен кәсіби жолының басы Заттыбек үшін өте маңызды болды. Ол мектептік, мәдениет үйіндегі, балалар музыка мектебіндегі жұмыстар арқылы өзін-өзі дамытуға мүмкіндік алды: музыка пәні мұғалімі болды, домбыра пәнін үйретті, сахнада көрініс тапты. Бұл база оған кейінгі орындаушылық, композиторлық, әнші-профессиядағы сәттілікті қамтамасыз етті.
Аталған кезеңде назар аударатын тағы бір факт: Заттыбектің кәсіби деңгейге көтерілуі бірден емес, кезеңде жүргізілді — алдымен білім беру саласында, кейін мәдениет ұйымдарында, соңында жеке шығармашылыққа. Мұндай жол – өнерде тұрақты ізденіс пен тәжірибенің маңызын көрсетеді. Сонымен қатар, домбыра пәні мұғалімі болу — халықтық аспап пен дәстүр арқылы өсуіне оң әсерін тигізді.
Бұл кезеңнің маңызы — Заттыбектің өнерге кіріспес бұрын білім алғаны, ұстаздық қызметте болғаны, халықтық музыкалық дәстүрмен тығыз байланыста болғаны. Ол үшін «тісін қаққаннан» сахнаға шықпаған, мұғалімдік және мәдениет ұйымдарында жұмыс істеу арқылы ол жан-жағынан дайындалған. Бұл да ол өнер жолында абыройлы болуына себеп болды.
Шығармашылық / Қызмет / Жетістіктер
Заттыбек Көпбосынұлы – қазақ эстрадасында өзіндік орнын тапқан орындаушы. Оның шығармашылық жолы халықтың сүйіспеншілігіне ие болған әндер арқылы көрінеді. Осында оның негізгі шығармашылық кезеңдерін, жұмыстарын, өнердегі жетістіктерін жан-жақты қарастырамыз.
2008 жылдан бастап жеке шығармашылықпен айналыса бастағанынан бері Заттыбек өз әндерін жазып, орындап келеді. Оның «Ақмаржан» атты әні кеңінен танымал болды. Бұл ән халық арасында «хит» ретінде қабылданып, тақырыптық жағынан да ерекше. «Ақмаржан» атауын халық өзі бергені жайлы дерек бар. Сондай-ақ оның «Немерем» атты әні де көпшілікке жақсы таныс.
Әнші өзінің шығармашылық жолында қазақтың дәстүрлі музыка элементтерін қазіргі эстрада форматымен үйлестіре білді. Мысалы, домбыра, халықтың әншілік дәстүрі, терме-аңыздық ноталар оның әндерінде айқын байқалады. Ол композицияларында халық музыкасының реңкін, сөзіндегі мағыналық тереңдікті ұстанды. Бұл тыңдарманға қазақ музыкасының тамырын сезінуге мүмкіндік берді.
Жетістіктер тұрғысынан айтуға болатын маңызды жайттар: республикалық «Шалқар термесі» байқауында 2001 және 2005 жылдары лауреат атанғаны. Бұл оның термелі әншілік қабілетін қоғам мойындағанын көрсетеді. Сонымен қатар, сахнада, теле-радио арқылы өзінің әндерін көпшілікке жеткізіп, танымалдылыққа қол жеткізді.
Өнердегі тағы бір мықты бағыт – орындаушы ғана емес, композитор ретінде де белсенділік танытты. Ол өзіндік ән мәтіндерін ойлап табу, күйлерін жазу, орындауы арқылы шығармашылықты жан-жақты меңгерді. Сонымен бірге, заманауи музыка құралдарын пайдаланып, қазақ музыкасының эстрадалық формасына жаңалық әкелді.
Заттыбектің шығармашылық жолындағы басқа маңызды аспектісі – көпшілікке жақындылығы. Оның әндері қарапайым халықтың өмірін, сезімін, қуанышы мен қайғысын сипаттайды. Осының арқасында тыңдармандарының белсенді аудиториясына айналды. Халық нақтырақ айтқанда, ауылдан шыққан, қарапайым отбасыдан болған өнер иелерін қолдайды. Ол да сол бағытты таңдады.
Оған қоса, 2024 жылы Заттыбек өзінің 50 жасын дүркіретіп атап өтті. Бұл мерейтой сахнада оның қаншалықты белгілі екенін тағы бір мәрте көрсетеді.
Шығармашылық тұрғыдан қорытындылай айтсақ: Заттыбек Көпбосынұлы — қазіргі қазақ эстрадасында халықтық музыкалық дәстүрді жаңғыртып, орындаушылық шеберлік көрсеткен тұлға. Оның әндері әр-түрлі жанрда болса да, мазмұны жағынан шынайы, орындау жағынан кәсіби. Тыңдармандары оны жай ғана «әнші» ғана емес, ұжданды өнерпаз, халықтың сезімін жеткізуші ретінде қабылдайды. Оның жетістігі – халық ыстық ықыласына бөлену, танымалдылыққа жету және музыкалық мұра қалдыру.
Қоғамдық және саяси қызмет (егер бар болса)
Заттыбек Көпбосынұлы негізінен өнер саласында қызмет еткен тұлға ретінде белгілі, сондықтан оның қоғамдық-саяси белсенділігі шектеулі деңгейде болуы мүмкін. Алайда, қоғамдық өмірге әсер ету, мәдениет арқылы қоғамға үн қосу секілді аспектілері бар.
Алдымен, өнер арқылы қоғаммен байланыс: Заттыбек өзінің әндері мен орындаушылығы арқылы халықтың әлеуметтік мәселелерін, рухани құндылықтарын, ұлттық болмысын көрсетеді. Оның ән мәтіндерінде туған жерге, отбасыға, балалық шағына деген махаббат, адамгершілік, оқиға және сезім бар. Мұндай түсінік — мәдениет пен қоғам арасындағы көпір.
Оған қоса, өзінің еңбек жолында мұғалімдік қызметтен басталған — балалар музыка мектебінде домбыра пәнінен мұғалім болғаны белгілі. Бұл да «қоғамдық қызмет» категориясына жататын жайт: білім беру, жас ұрпаққа өнерді үйрету, музыкалық мәдениетті дамыту. Бұл қызметі арқылы ол қарапайым адамдардың, әсіресе ауылдық жерлердегі балалардың мәдени-танымдық деңгейін көтеруге үлес қосты.
Саяси тұрғыда айтар болсақ, белгілі дереккөздерде Заттыбектің нақты саяси қызметі, партия мүшелігі, қоғамдық-саяси қозғалыстарға белсенді қатысқандығы жайлы ақпарат жоқ. Сондықтан оны «саяси қаһарман» деп атауға негіз жоқ. Дегенмен өнерпаз ретінде – мәдениеттің дамуына, ұлттық музыкалық өнердің өсуіне үн қосқан тұлға деп қарауға болады.
Сонымен бірге, оның шығармашылық қызметі қазіргі қазақ эстрадасының дамуына позитивті үлес қосты. Бұл өзі қарама-қарсы айналымдағы адами мәдениетке әсер етеді: жастарға үлгі, музыкалық ортаға серпін, халықтық музыкаға жаңаша түр берді. Осы аспектіде, ол қоғамдық миссияны өзі қабылдаған деп айтуға болар.
Қорыта айтқанда: Заттыбек Көпбосынұлы өнер, музыка және білім салаларында әлеуметтік-қоғамдық әсері бар. Оның саяси белсенділігі ашық байқалмаса да, мәдениет арқылы қоғамға қызмет етуі – маңызды. Музыка арқылы мәдени идеалдарды насихаттап, халықтың рухани өміріне қызығушылық ойға салады. Сондықтан оның қызметін тек сахнадағы әнші ретінде ғана емес, әлеуметтік мәдени құбылыс ретінде де бағалауға болады.
Жеке өмірі
Заттыбек Көпбосынұлының жеке өмірі көпшілікке белгілі болғанымен, өнер адамы ретінде оның отбасы, балалар, жеке тәжірибелері әдеттегідей қызығушылық тудырады. Мұнда оның отбасылық жағдайы, бала-бақыты, өмірлік серігі жайлы белгілі деректерге тоқталайық.
Медиа материалдарының бірінде 2018 жылы Заттыбектің шаңырағында үлкен қуаныш болғаны хабарланған: он жылға жуық бала күткеннен соң ол ұлды болған. Бұл жаңалық оның жеке өміріндегі маңызды сәт болды. Сонымен бірге, оның «Айзере» есімді қызы бар екені де жария болды. Яғни, ол отбасылы, балалы, әке болып отыр.
Өнер адамы ретінде жеке өмірі жайлы айтқанда, балалықтан бастап өнер жолына дейінгі кезеңде ата-ана, отбасы, баласына деген махаббат сезімі оның шығармашылығына әсер етті. Ол көбінесе туған жер, отбасы, бала махаббаты туралы әндер жазады немесе орындайды, сол арқылы жеке өмірінің әсері оның музыкасына еніп кеткен.
Жеке өмірде оның отбасы мүшелері ерекше көпшілікке жария етілмеген – серігі, өмірлік жолдасы туралы толық ақпарат жоқ. Дегенмен, балалы болғаны, отбасы құрғаны, бала күтудің оқиғалығы бұны көрсетеді. Медиа хабарламаларда «оның алғаш бала-бақытына жету үшін он жыл күткен» – деген мәлімет бар. Бұл жеке өміріндегі кезең – ұзақ күткен арманың орындалуы секілді көрінеді.
Өнер адамынан жеке өмірін бөлек қарау мүмкін емес: сахнадағы образ, әндегі мазмұн, орындаушылық стилі көбіне жеке тәжірибеден, ішкі сезімдерден шығады. Заттыбектің әндеріндегі отбасыға, балаға, туған ауылға деген махаббат бұл тұрғыда оның жеке өмірінің айнасы іспеттес.
Жалпы айтқанда, Заттыбек Көпбосынұлының жеке өмірі: отбасы бар, балалары бар, өнер жолымен қатар отбасылық жауапкершілікті де сезінген адам. Оның жеке өмірі арқылы өнерге деген көзқарасы, адамгершілік ұстанымы да көрінеді. Осы тұрғыда ол жас ұрпаққа отбасы мен өнерді үйлестіре алатын үлгі ретінде көрінуі мүмкін.
Мұра және маңызы
Заттыбек Көпбосынұлының мұрасы – қазақ эстрадына қосқан үлесі, халықтық музыка дәстүрімен қазіргі заманғы музыканы үйлестіргені, орындаушылық шеберлігі, әндері арқылы көптеген адамдарға әсер еткендігі. Мұны бірнеше бағытта қарастыруға болады.
Біріншіден, халықтық музыка мен эстрадалық бағытты біріктіру мәселесі. Заттыбек өзінің әндерінде домбыра, терме элементтері, қазақша мәтін, саз-дірменді орындау үлгісін сақтай отырып, заманауи дыбыс пен форматты қолданды. Бұл – қазақ музыкасының жаңа буынына жол ашқан қадам. Сондықтан оның әндері халық арасында көп танылды, «хитке» айналды. Бұл өз кезегінде жастардың, ауылдан шыққан өнер адамдарының да мүмкіндікке ие екенін көрсетті.
Екіншіден, білім беру саласында жасаған қызметі – мұғалім болғаны, балалар музыкасымен айналысқаны, домбыра пәнін оқытқаны – мәдениеттің келешек буынын тәрбиелеуге бағытталған маңызды қадам. Бұл өз алдына үлкен маңызға ие: өнер адамы тек сахнада ғана емес, білім беру арқылы қоғамға қызмет ете алады.
Үшіншіден, әлеуметтік-мәдени әсері. Оның әндері қоғамда көп айтылып, радио-теледидарда орын алды, халықтың сүйіспеншілігіне бөленді. Музыкалық тіл-мәтін арқылы қазақтың ұлттық болмысын, халықтың сезімін жеткізу – қоғам үшін мәдени құндылық. Мұндай жұмыстар халықтың музыкаға, өнерге қызығушылығын арттырады, ұлттық идентификацияны күшейтеді.
Төртіншіден, үлгі болу. Заттыбек – қарапайым ауылдан шыққан, мұғалімдік қызметтен бастап сахнаға көтерілген өнер адамы ретінде көптеген жастарға үлгі. Оның жолы – табандылық, еңбек, талант пен дәстүрдің үйлесімі. Сондықтан оның өмірі мен шығармашылығы тек музыкалық қол жеткізу ғана емес, адамгершілік, өнерге адалдық және мәдениетке қызмет ету туралы сабақ береді.
Бесіншіден, қазіргі қазақ эстрадасының тарихында Заттыбектің орны бар. Оның әндері музыка архивіне енді, радио, концерттер арқылы халық тыңдап келеді. Музыка индустриясының дамуына қосқан үлесі бағаланады. Сонымен бірге, ол жаңа жас әншілер үшін «шын мәнінде халық әншісі болу» деген түсінікті көрсетеді.
Қорытындылай келе, Заттыбек Көпбосынұлының мұрасы – көп қырлы: орындаушылық шеберлік, халықтық музыкаға деген құрмет, жаңа бағытқа бет бұру, білім беру арқылы қызмет ету, қоғамға үлгі болу. Бұл мұра қазақ музыкасының байлығын арттырып, болашақ үшін маңызы зор.
