Жұмабек Жанықұлов өмірбаяны – өмірі, қызметі, мұрасы
Жұмабек Ахметұлы Тәшенов – Қазақстан тарихындағы аса көрнекті мемлекет және қоғам қайраткері. Ол кеңес дәуірінде еліміздің саяси, экономикалық және мәдени дамуына елеулі үлес қосып, ұлттың аумақтық тұтастығын сақтауда маңызды рөл атқарды. Тәшеновтың есімі ел есінде батыл шешімдерімен, әділдігімен және отансүйгіштігімен сақталған.
Жұмабек жанықұлов өмірбаяны
1. Детство и семья
Жұмабек Ахметұлы Тәшенов 1915 жылы 20 наурызда қазіргі Ақмола облысының Аршалы ауданында дүниеге келген. Арғын тайпасының Қуандық руының Қареке бөлімінен шыққан. Әкесі Жақсыбай Тәшен – ауылдың беделді адамдарының бірі болған. Жұмабек Тәшеновтің балалық шағы ауылда өтті. Ол жас кезінен еңбекке араласып, ауыл шаруашылығы жұмыстарында әкесіне көмек көрсетті. Бұл кезең оның еңбекқорлық пен жауапкершіліктің маңыздылығын түсінуіне ықпал етті.
2. Учёба и начало пути
1932 жылы Жұмабек Тәшенов Ақмола құрылыс техникумына оқуға түсіп, оны 1935 жылы бітірді. Техникумды тәмамдағаннан кейін ол түрлі құрылыс салаларында жұмыс істеп, тәжірибе жинақтады. 1939 жылы КОКП ОК жанындағы жоғары партия мектебіне оқуға түсіп, оны 1955 жылы аяқтады. Бұл білім оған партиялық қызметте жоғары лауазымдарға көтерілуге мүмкіндік берді.
3. Творчество / Деятельность / Достижения
Жұмабек Тәшеновтің еңбек жолы 1934 жылы басталды. Ол Бейнетқор аудандық атқару комитетінің хатшысы, аудан жер бөлімінің меңгерушісі қызметтерін атқарды. 1939–1943 жылдары Ақмола облысы жер бөлімі бастығының орынбасары болып жұмыс істеді. 1944–1947 жылдары Солтүстік Қазақстан облысы партия комитеті хатшысының орынбасары, мал шаруашылығы бөлімінің меңгерушісі қызметтерін атқарды. 1947–1948 жылдары Солтүстік Қазақстан облысы атқару комитеті төрағасының орынбасары, төрағасы болды. 1952–1955 жылдары Ақтөбе облысы партия комитетінің бірінші хатшысы қызметін атқарды. 1955–1960 жылдары Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі төралқасының төрағасы болды. 1960–1961 жылдары Қазақ КСР Министрлер Кеңесінің төрағасы қызметін атқарды. 1961–1975 жылдары Шымкент облыстық атқару комитеті төрағасының орынбасары болды. Өмірінің соңғы кезеңінде «Қаракөл» ғылыми-зерттеу институтында, Оңтүстік Қазақстан облыстық талдау-есептеу орталығында қызмет атқарды.
Тәшеновтің қызметі кезінде Қазақстанның экономикасы мен мәдениеті айтарлықтай дамыды. Электр энергиясы қуатын өндіру – 2 есе, мұнай өндіру – 1,6 есе, көмір өндіру – 2 есе, цемент шығару – 15 есе, мақтадан мата тоқу – 5 есе, тоқыма сырт киім шығару – 3 есе, минералды тыңайтқыш өндіру – 2 есе, аяқ киім тігу – 4 есе, ет өндіру – 2 есе, қант өндіру – 1,5 есе, мал майын шығару – 1,4 есе, өсімдік майын шығару – 2 есе өсті. Егіс көлемі – 6 миллионнан 22 миллион гектарға, ірі қара мал саны – 5,5 миллион, қой мен ешкі – 28,5 миллион басқа дейін өсті. Бес жылда 690 мың пәтер салынып, 2,4 мың кәсіпорындар мен мекемелер іске қосылды. 6140 кітапхана, 5140 клуб, 4777 киноқондырғылар, 25 музей, 19 облыстық театрлар жұмыс істеп тұрды. Сөйтіп, халықтың әлеуметтік жағдайы, тұрмыс мәдениеті айтарлықтай жақсарды.
4. Общественные и политические взгляды
Жұмабек Тәшеновтің қоғамдық және саяси көзқарастары ұлттық мүддені қорғауға бағытталды. Ол Қазақстанның аумақтық тұтастығын сақтауға ерекше мән берді. Мәселен, Маңғыстауды Түрікменстанға қосу жөніндегі ұсыныстарға қарсы шықты. Тың өлкесіне біріктірілген солтүстік облыстарды Ресейге, Оңтүстік Қазақстанның мақта егетін аудандарын Өзбекстанға беруге қарсы болды. Қазақстан жерінде ядролық жарылыстар жасауға қарсылық білдірді. Шығармашылық одақтар өкілдеріне үй-пәтер бергендігі үшін Алматының ортасында «қазақ ауылын» құрды деп айыпталды. «Қазақ әдебиеті» газетін жабудан, «Социалистік Қазақстан» газетін «Казправданың» аудармасы етіп шығарылу қаупінен қорғап қалды. «Ұлтшыл» деп айыпталып, Н.Хрущевтің нұсқауымен қызметінен босатылды. 1961–1975 жылдары Шымкент облысы атқару комитеті төрағасының орынбасары болды. 1975 жылы одақтық дәрежедегі дербес зейнеткерлікке шықты. Өмірінің соңғы кезеңінде «Қаракөл» ғылыми-зертханалық институтында, Түркістан облысы талдау-есептеу орталығында қызмет атқарды.
5. Личная жизнь
Жұмабек Тәшенов 1941 жылы Бәтес Әлімбаевамен үйленді. Олардың ұрпақтары туралы мәліметтер шектеулі. Жұмабек Тәшеновтің жеке өмірі туралы көп ақпарат жоқ, себебі ол көпшілік алдында жеке өмірін жария етуден аулақ болған. Дегенмен, оның отбасы мен жақындары туралы кейбір деректер бар. Мысалы, оның жұбайы Бәтес Әлімбаева туралы ақпараттар сақталған. Жұмабек Тәшеновтің отбасы туралы толық мәліметтер әлі күнге дейін толық зерттелмеген.
6. Наследие и значение
Жұмабек Тәшеновтің есімі Қазақстан тарихында өшпес із қалдырды. Оның қызметі мен шешімдері елдің дамуына, халықтың әл-ауқатының жақсаруына ықпал етті. Оның саяси ерлігі мен ұлттық мүддені қорғаудағы табандылығы бүгінгі ұрпаққа үлгі болып табылады. Жұмабек Тәшеновтің есімі Қазақстанның тәуелсіздігі мен аумақтық тұтастығын сақтаудағы маңызды тұлға ретінде тарихта қалды.
