Жаңалық қалай ашылады: Идеядан жаңалыққа дейінгі жол
Жаңалық ашу – адамзаттың алға жылжуының негізі. Ол – ғылым, өнер, техника және өмірдің өзге де салаларында даму мен өзгеріске жол ашатын маңызды процесс. Көп адам жаңалық ашу тек ғалымдардың ісі деп ойлайды. Бірақ шын мәнінде, кез келген адам өз саласында жаңалық ашуы мүмкін. Бұл үшін ерекше қабілеттен гөрі, байқағыштық, табандылық пен қызығушылық керек.
Жаңалық деген не?
Алдымен «жаңалық» ұғымына тоқталып өтейік. Жаңалық – бұрын беймәлім болған құбылысты, заңдылықты, затты немесе әдісті алғаш рет анықтау. Бұл жаңа идея немесе бұрыннан бар білімді өзгеше қырынан көрсету болуы мүмкін.
Жаңалықтар көбіне ғылым саласында кеңінен танылып, патенттеледі. Алайда күнделікті өмірде қолданылатын тұрмыстық жаңалықтар да бар. Мысалы, жаңаша піскен тағам рецепті, оқыту әдісі немесе ұйым ішіндегі жұмыс тәсілі – бәрі де жаңалық бола алады.
Жаңалық ашуға не түрткі болады?
Көптеген жаңалықтар бір қарағанда кездейсоқ пайда болғандай көрінеді. Алайда олардың артында терең зерттеу мен ұзақ уақыт бойы жасалған тәжірибе жатады. Жаңалық ашуға себеп болатын негізгі факторлар мыналар:
- Мәселені байқау – бір нәрсенің дұрыс жұмыс істемейтінін немесе жақсартуға болатынын аңғару.
- Сұрақ қою – “Неге бұлай?”, “Басқаша жасауға бола ма?” деген сұрақтар туындауы.
- Болжам жасау – мүмкін болатын шешімдерді елестету, идея құру.
- Тәжірибе жасау – болжамды сынап көру арқылы оны дәлелдеу немесе жоққа шығару.
- Қорытынды шығару – нәтижеге қарап, жаңалықтың шын мәнінде пайдалы, бұрын болмаған екеніне көз жеткізу.
Жаңалық ашудың сатылары
Жаңалық ашу процесі әдетте мынадай бірнеше сатыдан тұрады:
- Зерттеу мен бақылау: Әлемде не болып жатқанын түсіну үшін ақпарат жинау.
- Идея қалыптастыру: Қандай да бір ой туса, оны дамытуға тырысу.
- Тестілеу: Идеяны тәжірибеде тексеру.
- Талдау: Нәтижелерді салыстыру, айырмашылықтарды анықтау.
- Тұжырымдау: Қандай нәтиже шыққанын нақтылап, оны жариялау немесе тіркеу.
Танымал жаңалықтардың мысалдары
Тарихта жаңалықтар әр түрлі жолмен ашылған. Мысалы:
- Исаак Ньютон алма құлағанын көріп, ауырлық күші туралы ойлап тапты.
- Мария Кюри радиоактивті элементтерді зерттеп, ғылымға үлкен үлес қосты.
- Томас Эдисон ұзақ сынақтар арқылы электр шамын жасап шығарды.
Олардың барлығы да айналасындағы әлемге қызығушылықпен қараған, сұрақ қойған және бірнеше рет сәтсіздікке ұшыраса да, тоқтамаған.
Қарапайым адам да жаңалық аша ала ма?
Иә, әрине! Жаңалық ашу үшін міндетті түрде зертханасы бар ғалым болу шарт емес. Мысалы, мұғалім жаңа оқыту әдісін ойлап табуы мүмкін. Кәсіпкер нарықта бұрын болмаған өнім ойлап шығара алады. Балалар да өз ойыншықтарын өздері ойлап тауып, өзгеше тәсілмен ойнай алады.
Ең бастысы – айналаға көз жүгіртіп, бұрынғыны басқаша көруге ұмтылу.
Қандай қасиеттер көмектеседі?
Жаңалық ашқысы келетін адамда келесі қасиеттер болуы маңызды:
- Қызығушылық – барлығын білгісі келу, үнемі сұрақ қою.
- Шыдамдылық – нәтижеге жету үшін ұзақ уақыт еңбектенуге дайын болу.
- Сын тұрғысынан ойлау – бұрынғыны дәлелденген деп қабылдамай, өз пайымын ұсыну.
- Шығармашылық – ойды басқаша құру, стандарттан тыс әрекет ету.
- Табандылық – қиындықтарға мойымай, соңына дейін жету.
Жаңалықты қалай қорғауға болады?
Егер сіз шын мәнінде ерекше идея ойлап тапсаңыз, оны зияткерлік меншік құқығы арқылы қорғай аласыз. Бұл үшін:
- Идеяны жазбаша түрде сипаттап алу;
- Тәжірибелік дәлел немесе мысал келтіру;
- Патенттік ұйымға тіркеуге өтініш беру қажет.
Бұл шаралар жаңалығыңызды басқа біреудің иеленіп кетуінен қорғайды.
«Жаңалық қалай ашылады кластер» дегеніміз не?
Бұл – жаңалық ашудың құрылымдық, ұйымдастырылған тәсілі. Мұнда зерттеушілер немесе идея иелері топтасып жұмыс істейді, ортақ бағытта ізденеді. Осындай ынтымақтастық алаңдарында жаңа идеялар тезірек пайда болып, нақты нәтижеге ұласады. Кластер түріндегі жұмыс жаңалық ашу процесін жылдамдатып, креативтілікке жол ашады.
