Жержаңғақ қалай өседі – өсіру ерекшеліктері мен күтімі
Жержаңғақ – дәмді әрі пайдалы дақыл, көптеген елдерде кеңінен өсіріледі. Ол жаңғақ ретінде танылғанымен, ботаникалық тұрғыдан бұршақ тұқымдастарына жатады. Бұл дақылдың өсу ерекшеліктері мен күтімі көптеген адамдарға қызықты. Жержаңғақтың өсу процесін, қажетті жағдайларын және күтім ерекшеліктерін білу – мол өнім алудың кілті.
Жержаңғақтың ботаникалық сипаттамасы
Жержаңғақ (Arachis hypogaea) – біржылдық өсімдік. Оның басты ерекшелігі – жемісінің жер астында түзілуі. Бұл өсімдіктің сабағы тіке немесе жайылған күйде өседі, ал жапырақтары қос қауырсынды болады. Гүлдері ұсақ, сары түсті және олар алғашқыда жер үстінде пайда болады. Ұрықтанғаннан кейін, гүл сабағы төменге қарай иіліп, топыраққа енеді. Дәл осы жерде болашақ жемістер жетіледі.
Жержаңғақ өсіруге қажетті жағдайлар
Жержаңғақ тропикалық және субтропикалық аймақтарда кеңінен өсіріледі, бірақ ол қоңыржай климаттық аймақтарда да жақсы бейімделе алады. Өсімдікке қажетті негізгі жағдайлар мыналар:
- Температура: Өсу үшін ең қолайлы температура 20-30°C аралығында болуы керек. Суық ауа райы өсімдіктің дамуын баяулатып, өнімділікті төмендетеді.
- Топырақ құрамы: Жеңіл, құмды немесе саздақ топырақ жержаңғақ үшін өте қолайлы. Топырақтың жақсы құрғатылғаны маңызды, өйткені артық ылғал тамырлардың шіруіне әкелуі мүмкін.
- Күн сәулесі: Бұл өсімдік күн сәулесін жақсы көреді. Көлеңкелі жерлерде нашар өсіп, өнім беруі төмендейді.
- Суару: Жержаңғақ ылғалды жақсы көреді, бірақ артық суға төзбейді. Өсімдік гүлдеп, жеміс байлаған кезде, судың жеткілікті болуы маңызды.
Жержаңғақ қалай отырғызылады?
Жержаңғақ көбінесе тұқым арқылы көбейтіледі. Оны отырғызу үшін дайындалған топыраққа тұқымдар 4-6 см тереңдікке салынады.
- Топырақты дайындау: Көктемде, ауа температурасы 15°C-тан жоғары болғанда, топырақты қопсытып, оған органикалық тыңайтқыштар қосылады.
- Тұқымды себу: Әрбір тұқым 20-30 см аралықта отырғызылады.
- Суару: Алғашқы апталарда топырақтың ылғалды болуын қадағалау керек, бірақ судың артық болуына жол бермеу қажет.
- Арамшөптен тазарту: Жержаңғақ баяу өсетіндіктен, арамшөптерден тазалау маңызды.
Өсіп-өну кезеңдері
Жержаңғақ төрт негізгі кезеңнен өтеді:
- Өркендеу кезеңі: Тұқым өніп шығып, алғашқы жапырақтар пайда болады (1-2 апта).
- Гүлдеу кезеңі: Өсімдік гүлдеп, гүлдер ұрықтанып, жерге ене бастайды (30-40 күн).
- Жеміс қалыптасу кезеңі: Гүл сабақтары топыраққа еніп, жеміс түзіледі (60-80 күн).
- Жемістің пісу кезеңі: Жемістер толық жетіледі, өсімдік сарғая бастайды (120-150 күн).
Жержаңғақты жинау және сақтау
Жержаңғақ топырақ астында өсетіндіктен, оны жинау үшін жерді қазып алу қажет.
- Өсімдіктің жапырақтары сарғайып, қурай бастағанда, оны жинаудың уақыты келеді.
- Өсімдікті тамырымен бірге ақырын тартып шығарып, жерден арылтып, көлеңкеде кептіру керек.
- Кептіруден кейін қабықтарынан ажыратып, құрғақ жерде сақтау ұсынылады.
Жержаңғақ өсірудің артықшылықтары
Жержаңғақ – тек тағам ретінде ғана емес, топырақ құнарлылығын арттыратын пайдалы дақыл. Оның өсірудің бірнеше артықшылығы бар:
- Азық-түлік көзі: Жержаңғақ ақуызға, пайдалы майларға және дәрумендерге бай.
- Топырақты жақсартады: Бұршақ тұқымдастардың қасиеті бойынша топырақтағы азот мөлшерін арттырады.
- Шаруашылыққа пайдалы: Жержаңғақ майы, ұны, пастасы және басқа да өнімдері арқылы экономикалық табыс әкеледі.
