Жылқының баласы қалай аталады? Қазақ мәдениетіндегі атаулары
Жылқы – адамзат өркениетінің ажырамас бөлігіне айналған төрт түліктің бірі. Оның адам өміріндегі рөлі орасан зор: көлік құралы ретінде қолданылды, жаугершілік заманда серік болды, ал қазіргі кезде спорт пен шаруашылықта ерекше маңызға ие. Алайда, көпшілікке белгілі сұрақтардың бірі – жылқының баласы қалай аталады?
Жылқы төлдерінің атаулары
Жылқының төлдері жас ерекшеліктеріне қарай әртүрлі атаулармен аталады. Қазақ халқы мал шаруашылығымен тығыз байланысты болғандықтан, жылқы төлінің әр кезеңін сипаттайтын өзіндік атаулар қалыптасқан.
- Құлын – жаңа туғаннан бастап 6 айға дейінгі жас төл.
- Тай – 6 айдан асқан, бірақ 1 жастан аспаған жас жылқы.
- Құнан – 2 жастан 3 жасқа дейінгі еркек немесе ұрғашы жылқы.
- Дөнен – 3 жастан 4 жасқа дейінгі жылқы.
- Бесті – 5 жасқа толған еркек жылқы.
Бұл атаулар мал шаруашылығында кеңінен қолданылады және әрқайсысы жылқының даму сатысын сипаттайды.
Құлын туралы қызықты деректер
Жаңа туған құлындар өздеріне тән ерекше қасиеттерімен ерекшеленеді:
- Құлындар өте жылдам өседі. Туғаннан кейін бірнеше сағат ішінде аяққа тұрып, енесінің соңынан ере алады. Бұл олардың табиғи инстинктерінің күштілігін көрсетеді.
- Құлындар анасының сүтін 6 айға дейін емеді. Жылқы сүті – өте құнарлы әрі пайдалы, ол құлынның дұрыс дамуына көмектеседі.
- Құлындар өте зерек келеді. Олар енесінің жүріс-тұрысын қайталай отырып, ортаға бейімделеді.
Қазақ халқы және жылқы малы
Қазақтар жылқыны ерекше қадірлеген халық. Жылқы малы көшпелі өмірдің ең сенімді серігі болған. Төлдерін де атауларға бөліп атауының өзі қазақтың жылқыға деген ерекше құрметін білдіреді. «Ат – ер қанаты» деген мақал осыны айғақтайды.
Сонымен қатар, құлын сөзі қазақ тілінде көптеген тұрақты сөз тіркестерінде кездеседі. Мысалы:
- «Құлындай құлдыраңдау» – өте шапшаң, қуанышпен жүгіру деген мағынада қолданылады.
- «Құлын-тайдай тебісу» – бала кезінен бірге өскен, жақын достар туралы айтылады.
Қорытынды
Жылқы малы – қазақтың жаны мен тарихына терең сіңген түлік. Оның әр кезеңдегі атауы мал өсіру мәдениетінің ерекше бір бөлігі саналады. Жылқының баласы – құлын деп аталады, әрі оның өсу процесіне қарай түрлі атаулар беріледі. Бүгінгі таңда да бұл атаулар қолданыста болып, ата-бабамыздан қалған дәстүрдің жалғасы ретінде сақталып келеді.
