Ғаламды қалай түсінеміз? | Ғарыштың құпиялары
Ғалам – бұл шексіз, сырға толы, адамзат әлі де толық зерттеп бітпеген алып кеңістік. Ол біз өмір сүретін Жерден басталып, сансыз жұлдыздар, ғаламшарлар, тұмандықтар және қара құрдымдарға дейін жалғасады. Ғалам дегенді қалай түсінесің? Бұл сұраққа жауап беру үшін алдымен оның негізгі сипаттарына тоқталу қажет.
Ғаламның құрылымы
Ғалымдардың зерттеулері бойынша, ғалам бірнеше негізгі құрамдас бөліктерден тұрады:
- Галактикалар – жұлдыздар мен ғарыштық денелердің жиынтығы.
- Жұлдыздар – Күн секілді жарық шығаратын аспан денелері.
- Ғаламшарлар – Жер, Марс, Сатурн секілді алып денелер.
- Қара құрдымдар – Өте тығыз тартылыс күші бар кеңістік нүктелері.
- Тұмандықтар – Ғарыштағы газ және шаң бұлттары.
Ғаламның пайда болуы туралы теориялар
Ғаламның пайда болуы туралы көптеген теориялар бар, олардың ішінде ең танымалы – Үлкен Жарылыс (Big Bang) теориясы. Бұл теория бойынша, ғалам шамамен 13,8 миллиард жыл бұрын жарылыстан пайда болған. Сол сәттен бері кеңістік үздіксіз кеңейіп келеді. Ғалымдар бұл процесті ғаламның реликтілі сәулелерін зерттеу арқылы дәлелдеуде.
Ғаламның кеңеюі және болашағы
Көптеген зерттеулер ғаламның үздіксіз кеңейіп жатқанын көрсетеді. Бұл құбылысты америкалық астроном Эдвин Хаббл ХХ ғасырда дәлелдеген. Қазіргі ғылыми болжамдар бойынша, ғалам үш түрлі сценарий бойынша дами алады:
- Үздіксіз кеңею – егер тартылыс күші жеткіліксіз болса, ғалам шексіз кеңейе береді.
- Үлкен тоқырау – белгілі бір деңгейде ғаламның кеңеюі баяулап, тұрақталады.
- Үлкен қысылу – тартылыс күші басым түссе, ғалам кері жиырылып, қайтадан бір нүктеге айналуы мүмкін.
Жер және адамзат ғаламның бір бөлігі ретінде
Адамзат ғаламның өте кішкентай бөлігі болғанымен, біз оны зерттеуге ұмтыламыз. Космостық зерттеулер, ғарыштық технологиялар, астрономиялық жаңалықтар – мұның бәрі ғаламды түсінуге бағытталған қадамдар. Халықаралық ғарыш станциясы (ХҒС) және түрлі ғарыштық телескоптар ғалам туралы жаңа мәліметтер беруде.
Ғаламның біз үшін маңызы
Ғаламды зерттеу – тек ғылыми қызығушылық қана емес, ол адамзаттың болашағына да әсер етеді. Ғарыштық зерттеулер арқылы біз:
- Басқа ғаламшарларда тіршілік мүмкіндігін зерттей аламыз.
- Жердің табиғи ресурстарын тиімді пайдалануды үйренеміз.
- Ғарыштық қауіп-қатерлерді (астероидтар, кометалар) бақылап, олардан қорғану жолдарын қарастырамыз.
- Жаңа технологияларды дамытамыз.
