Құнанбайдың Абайды Тәрбиелеу Жолдары
Қазақ халқының мәдениеті мен тарихындағы ерекше тұлғалардың бірі – Абай Құнанбаев. Оның өмірі мен шығармашылығы әлі күнге дейін зерттеліп, танылып келеді. Абайдың терең ойы мен білімі оның әкесінің, Құнанбай Өскенбайұлының, тәрбиесінен бастау алады. Бұл мақалада біз Құнанбайдың Абайға қалай тәрбие бергенін, оның ұлының болашақ ұлы ақын әрі ойшыл болуына қалай ықпал еткенін талдаймыз. Құнанбай Абайды қалай тәрбиелеген? Бұл сұрақтың жауабы көптеген мәдени және рухани негіздерге байланысты.
Құнанбай Өскенбайұлы – дәстүр мен білімнің ұштастығы
Құнанбай Өскенбайұлы – қазақ қоғамының атақты биі, аға сұлтаны және танымал тұлғаларының бірі. Ол өз заманында батылдығымен, әділдігімен, әрі діндарлығымен танылған. Құнанбайдың тәрбиелік әдістері қазақ халқының дәстүрлі өмір салтына негізделгенімен қатар, ислам дінінің құндылықтарына да сүйенген.
Құнанбай ұлдарына тек материалдық байлық емес, рухани байлықты да мұраға қалдыруды көздеген. Ол Абайдың бала кезінен оқуға, білімге деген қызығушылығын арттырып, оның бойына жауапкершілік пен әділеттілік қасиеттерін дарытты. Құнанбай Абайды қалай тәрбиелеген? Оның негізі мынадай қағидаларға сүйенген:
Білім мен сауаттылыққа ерекше көңіл бөлу
Құнанбай Абайдың жас кезінен білім алуының маңыздылығын түсінген. Сол заманда қазақ қоғамында сауат ашу қиын болғанымен, Құнанбай өз балаларын медресеге оқуға берді. Абай алғашында Семейдегі Ахмет Риза медресесінде оқып, мұсылмандық біліммен сусындады. Бұл оқу Абайдың таным көкжиегін кеңейтіп, ислам мәдениетінің терең мәнін ұғынуына ықпал етті.
Құнанбай баласына тек діни біліммен шектелмеу керектігін түсініп, орыс тілі мен әдебиетіне де назар аударуға кеңес берген. Бұл шешім Абайдың ұлы ойшыл ретінде қалыптасуына айтарлықтай әсер етті. Орыстың классикалық әдебиетімен және батыстың философиялық еңбектерімен танысу оның дүниетанымын кеңейтті.
Тәрбиедегі қатаңдық пен әділеттілік
Құнанбай балаларына қатаң талап қойып, әділдікті басты орынға қойған. Ол әрбір әрекеттің, әрбір сөздің жауапкершілігі болатынын ұлына түсіндіріп отырды. Бұл әділдікке баулу Абайдың болашақтағы қоғамдық қызметі мен шығармашылығына тікелей ықпал етті.
Құнанбай Абайға шынайы еңбек пен адалдықты басты құндылық ретінде үйретті. Ол баласының ел басқарудағы әділдікті сақтауын, халықтың мұң-мұқтажын түсіне білуін қалады. Бұл тәлім Абайдың өлеңдерінде, оның әділеттілік туралы ойларында айқын көрініс тапқан.
Дін мен рухани тәрбиенің рөлі
Құнанбай өз заманында өте діндар адам болған. Ол Абайдың бойына да ислам дінінің құндылықтарын сіңірді. Абайдың адамгершілік, мейірімділік және әділдік туралы ойлары исламдық тәрбиенің негізінде қалыптасты. Құнанбай баласына шариғат ережелерін ғана емес, діннің рухани мәнін де түсіндіріп, оның жүрегінде имандылықтың негізін қалады.
Дін арқылы Құнанбай Абайдың бойында сабырлылық пен төзімділік қасиеттерін тәрбиеледі. Ол ұлына әрқашан Алланың әділдігін еске салып, адамдардың қателіктеріне кешіріммен қарауды үйретті.
Өнер мен шығармашылыққа қолдау
Абайдың өнерге деген қызығушылығы да әкесінің тәрбиесінің бір бөлігі болды. Құнанбай ұлының өлең жазуына қарсы келмей, керісінше, оны жігерлендіріп отырған. Ол Абайдың сөз өнеріне деген ерекше қабілетін байқаған соң, оның бұл қырын дамытуына мүмкіндік берді.
Абайдың қазақтың халық әндері мен күйлеріне, сондай-ақ шетелдік музыкалық шығармаларға қызығушылығы әкесінің қолдауымен ұштасып отырды. Құнанбайдың өнерге деген құрметі Абайдың болашақ шығармашылығына үлкен әсер етті.
Қоғамдық жауапкершілікті түсіндіру
Құнанбай Абайға тек отбасылық құндылықтарды ғана емес, қоғамдық жауапкершілікті де үйретті. Ол ұлын ел басқару ісіне, халықтың мәселелерін шешуге дайындады. Құнанбайдың тәрбиесінің арқасында Абай халықтың мұң-мұқтажын түсініп, олардың проблемаларын шешуде әділдік пен парасаттылық таныта білді.
Құнанбайдың бұл қасиеті Абайдың философиялық ойлары мен адамгершілік қағидаларының негізіне айналды. Абай өз өлеңдері мен қара сөздерінде адамның қоғам алдындағы жауапкершілігін, адалдық пен әділдіктің маңыздылығын үнемі атап өтеді.
Құнанбайдың Абай тәрбиесіндегі рөлі туралы қорытынды
Құнанбайдың тәрбиесі Абайдың өміріндегі ең маңызды кезеңдердің бірі болды. Ол баласына тек білім мен тәрбие беріп қана қоймай, оның жеке тұлға ретінде қалыптасуына үлкен үлес қосты. Құнанбай Абайды қалай тәрбиелеген? Бұл сұраққа жауап беру үшін оның баласына сіңірген құндылықтары мен әдістеріне назар аударуымыз қажет.
- Білім мен сауаттылыққа баса назар аудару
- Қатаңдық пен әділеттілікке үйрету
- Дін мен рухани құндылықтарды дәріптеу
- Өнер мен шығармашылыққа қолдау көрсету
- Қоғамдық жауапкершілікті түсіндіру
Осы қасиеттердің барлығы Абайдың ақын, ойшыл, қоғам қайраткері ретінде қалыптасуына негіз болды. Құнанбайдың ұлына берген тәрбиесі арқылы қазақ халқының мәдениеті мен тарихына өшпес із қалдырды.
