Blog

Қанның сұйық жасушааралық заты қалай аталады

Қан – адам ағзасының тіршілік үшін ең маңызды сұйық тіні. Ол жасушаларға оттегі мен қоректік заттарды жеткізеді, метаболизм нәтижесінде пайда болған қалдықтарды сыртқа шығаруға көмектеседі және иммундық жүйені қолдайды. Қанның негізгі құрамдас бөліктеріне плазма, эритроциттер, лейкоциттер және тромбоциттер жатады. Осы компоненттердің ішінде қанның сұйық бөлігін – плазма деп атайды.

Қан плазмасы дегеніміз не?

Қанның сұйық жасушааралық заты – плазма. Ол қанның шамамен 55%-ын құрайды және сарғыш түсті сұйықтық болып табылады. Плазма негізінен су (90-92%) мен органикалық және бейорганикалық заттардан тұрады. Бұл заттар организмдегі көптеген процестерге жауап береді.

Қан плазмасының құрамы

Қан плазмасының негізгі компоненттері:

  1. Су (90-92%) – қанның тұтқырлығын реттейтін және жасушалардың қоршаған ортасын қамтамасыз ететін негізгі компонент.
  2. Белоктар (6-8%) – қан плазмасындағы маңызды макромолекулалар:
    • Альбуминдер – судың ағзада тең бөлінуіне жауап береді.
    • Глобулиндер – иммундық жауапты күшейтеді.
    • Фибриноген – қанның ұюына жауап беретін маңызды белок.
  3. Минералды тұздар – кальций, калий, натрий, магний және басқа да электролиттер.
  4. Гормондар – метаболизмді реттейтін биологиялық белсенді заттар.
  5. Глюкоза және басқа қоректік заттар – жасушалардың негізгі энергия көзі.
  6. Қалдық заттар (мочевина, креатинин, билирубин) – метаболизм нәтижесінде пайда болып, организмнен шығарылатын заттар.

Қан плазмасының негізгі қызметтері

Қан плазмасы ағзада бірнеше маңызды қызмет атқарады:

  • Тасымалдау қызметі – оттегі, көмірқышқыл газы, қоректік заттар мен гормондарды жасушаларға жеткізеді.
  • Қанның ұюын қамтамасыз ету – плазмадағы фибриноген қан кетуді тоқтатуға көмектеседі.
  • Қышқыл-сілтілік теңгерімді сақтау – қанның рН деңгейін тұрақты ұстап тұрады.
  • Иммундық қорғауглобулиндер инфекциямен күресуге көмектеседі.
  • Гомеостазды реттеу – дене температурасы мен сұйықтық балансын тұрақтандырады.

Плазма мен сарысу арасындағы айырмашылық

Көп адамдар қанның плазмасын және сарысуын бірдей ұғым деп қабылдайды. Бірақ бұл екі заттың арасында маңызды айырмашылық бар:

  • Плазма – қанның сұйық бөлігі, құрамында фибриноген бар, яғни ол қан ұюға қабілетті.
  • Сарысу (сүтсу) – қан плазмасынан фибриноген алынып тасталғаннан кейін қалатын сұйықтық. Ол медициналық зерттеулер мен диагностикада қолданылады.

Қан плазмасының медицинадағы маңызы

Қан плазмасы тек қан айналымында маңызды рөл атқарып қана қоймай, медицинада да үлкен қолданысқа ие. Ол түрлі ауруларды емдеу үшін қолданылады:

  • Қан жоғалтқанда – плазма құю арқылы қан көлемін қалпына келтіреді.
  • Гемофилия (қан ұюының бұзылуы) емінде – плазмадағы арнайы факторлар арқылы қан ұюын жақсартады.
  • Иммундық жетіспеушілікті емдеуде – иммуноглобулиндер инфекциямен күресуге көмектеседі.
  • Бауыр және бүйрек ауруларында – ағзадағы токсиндерді шығаруға көмектеседі.

Қан плазмасын алу және сақтау

Қан плазмасын арнайы плазмаферез процедурасы арқылы алады. Бұл әдісте қан науқастан алынып, центрифугада бөлінеді. Қан жасушалары пациентке қайтарылып, тек плазма алынады. Плазма -30°C температурада сақталады және қажет болған жағдайда медициналық мақсатта қолданылады.

Related Articles

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Back to top button