Қазақтың алғашқы драмасы – «Енлік-Кебек» тарихы

Қазақ әдебиетінің дамуында театр мен драматургияның орны ерекше. Театр – халықтың рухани өмірінің ажырамас бөлігі, ал драма жанры ұлттық әдебиеттің жаңа белеске көтерілуіне ықпал етті. Қазақтың ең алғашқы драмасы “Енлік-Кебек” деп аталады. Бұл пьеса – қазақ драматургиясының бастауында тұрған бірегей туынды.
“Енлік-Кебек” пьесасының пайда болуы
1917 жылы қазақ әдебиетінің көрнекті өкілі, Абайдың немере інісі, жазушы Мұхтар Әуезов өзінің алғашқы драмалық шығармасы “Енлік-Кебекті” жазды. Бұл пьеса қазақ сахнасында қойылған алғашқы драмалық туынды болып саналады. Оның негізгі оқиға желісі ХVIII ғасырда болған шынайы тарихи оқиғаға негізделген. Енлік пен Кебек – сүйіспеншілік үшін күрескен, бірақ сол замандағы дәстүр мен руаралық тартыстың құрбаны болған ғашықтар.
Пьесаның мазмұны
“Енлік-Кебек” пьесасы екі жастың қайғылы махаббат тарихын баяндайды. Қос ғашық екі рудың арасындағы ұзаққа созылған араздықтың салдарынан бақытсыздыққа ұшырайды. Енлік пен Кебектің өз еркіндігімен қосылуына олардың руластары қарсы шығып, бұл қадам дәстүрге қайшы деп саналады. Нәтижесінде екі жасты да қатыгездікпен өлім жазасына кеседі.
Бұл туынды махаббат пен бостандық, әділетсіздік пен тағдыр тақырыптарын қамтиды. Драмада ұлттық мінез бен сол заманның салт-дәстүрі айқын көрініс табады. Мұхтар Әуезов осы шығармасы арқылы қазақ қоғамының әлеуметтік мәселелерін, әділетсіздік пен қатал дәстүрлердің ықпалын суреттейді.
Драманың сахналануы және маңызы
1917 жылы Ойқұдық деген жерде Абай ауылында алғаш рет қойылған бұл пьеса қазақ театрының негізін қалаған шығармалардың бірі болды. Сахнада алғаш рет қойылған ұлттық драма ретінде, “Енлік-Кебек” қазақ театрының бастауында тұр.
Бұл пьесаның сахналануы қазақ халқының көркемөнерге деген қызығушылығын арттырды. 1926 жылы Қызылорда қаласында Қазақтың тұңғыш кәсіби театры құрылған кезде, оның репертуарындағы ең маңызды шығармалардың бірі “Енлік-Кебек” болды. Бұл пьеса қазақ көрермендері арасында кеңінен танымал болып, қазақ драматургиясының дамуына үлкен серпін берді.
Мұхтар Әуезов және оның шығармашылығы
Мұхтар Әуезов – қазақ әдебиеті мен драматургиясының көрнекті тұлғасы. Ол қазақ драматургиясының негізін қалаушы болып саналады. Оның “Еңлік-Кебек”, “Қаракөз”, “Айман-Шолпан” секілді пьесалары қазақ театр өнерінің дамуына үлкен үлес қосты. Кейінірек, оның әлемге әйгілі “Абай жолы” эпопеясы қазақ әдебиетінің баға жетпес мұрасы ретінде мойындалды.
Мұхтар Әуезовтің драматургия саласындағы еңбектері қазақ халқының тарихи және мәдени өмірін терең суреттеуімен ерекшеленеді. Ол өз шығармаларында ұлттық болмыс, халықтың тағдыры, әлеуметтік мәселелер секілді өзекті тақырыптарды қозғады.