Қортынды Қалай Жазылады: Тиімді тәсілдер мен кеңестер
Көптеген адамдар жазбаша жұмыстарды бастауға көп уақыт жұмсайды, ал ең соңында қорытынды жазуға келгенде, асығыс түрде бірнеше сөйлеммен шектеліп қалуы мүмкін. Алайда, жақсы жазылған қорытынды – кез келген мәтіннің логикалық аяқталуы ғана емес, оқырманға негізгі ойды толық жеткізудің таптырмас құралы. Бұл мақалада сіз қорытындыны қалай сауатты және әсерлі жазуға болатынын үйренесіз.
Қорытынды не үшін қажет?
Жазбаша жұмыстың негізгі бөлімінде сіз идеяңызды дәлелдеп, түрлі фактілер мен аргументтер келтірсеңіз, қорытындыда осы айтылғандарды жинақтап, негізгі ойды нақтылап, оқырманға бір тұжырым ұсынуыңыз керек.
Қорытынды мына мақсаттарға қызмет етеді:
- Оқырманға мәтіндегі басты ойды тағы бір мәрте еске салу;
- Жазбадағы аргументтердің нәтижесін көрсету;
- Тақырыптың маңыздылығын ашып беру;
- Қосымша ой тудыру немесе әрекетке итермелеу (эссе түріне байланысты).
Қорытынды жазудың негізгі қадамдары
Қорытынды жазу — шығармашылықпен қатар, логика мен құрылымды қажет ететін процесс. Міне, негізгі қадамдар:
1. Негізгі ойды қайталау
Қорытындыда тақырып бойынша баяндалған басты тұжырымды тағы бір мәрте қысқаша айтып өтіңіз. Бірақ бұл жай ғана алдыңғы сөйлемдерді көшіріп жазу емес — сөз саптауын өзгертіп, жаңаша формада жеткізу керек.
Мысалы: Егер сіз экология тақырыбында жазсаңыз, қорытындыда: “Қоршаған ортаны қорғау – тек экологтардың емес, барша қоғамның міндеті” деген сияқты түйін айтуға болады.
2. Аргументтерді шолу
Негізгі бөлімде айтылған дәлелдер мен мысалдарды жинақтап, олар не нәрсеге жетелейтінін көрсетіңіз. Яғни, “неге бұл ой маңызды?” деген сұраққа жауап беріңіз.
3. Келешекке бағытталған ой
Қорытынды тек өткенді немесе баяндалған деректерді ғана қамтымай, болашаққа бағытталуы мүмкін. Бұл әсіресе пікір эссе, зерттеу жұмыстары немесе аналитикалық мақалаларда маңызды. Оқырманды ойландыратын немесе келешекке көз тастататын бір сөйлем — мәтініңіздің әсерін күшейтеді.
Мысалы: “Болашақ ұрпақ үшін табиғатты қорғауға бүгіннен кірісу — жауапты шешім.”
4. Таңдау немесе кеңес ұсыну
Кейбір қорытындыларда нақты әрекет жоспарын ұсынуға болады. Бұл әсіресе нұсқаулық немесе проблемалық тақырыптарда пайдалы. Яғни, “енді не істеу керек?” деген сұраққа жауап беру.
Жиі жіберілетін қателіктер
1. Қайталанған сөйлемдер.
Оқырманды жалықтырмас үшін бұрын жазылған сөйлемдерді қайталамаңыз. Олардың мәнін сақтай отырып, жаңа тілдік формамен жеткізу маңызды.
2. Жаңа идея қосу.
Қорытындыда мүлде жаңа ақпарат берілмеуі тиіс. Жаңа ойлар негізгі бөлімде айтылуы қажет. Қорытынды тек бар ақпаратты жинақтап, соңғы түйін жасау үшін керек.
3. Қысқаша әрі үстірт болу.
“Қысқалық — сөздің шеберлігі” болғанымен, кейде авторлар қорытындыны бір-екі сөйлеммен тиянақтай салады. Бұл оқырман үшін әсерсіз болып қалуы мүмкін. Қорытынды жеткілікті деңгейде мазмұнды және мәнді болуы тиіс.
Қорытындының құрылымдық мысалы
Қорытынды жазуда мынадай қарапайым құрылымды ұстануға болады:
- Тақырыпқа қайта оралу (тақырыпты басқа қырынан шолу)
- Негізгі ойды бекіту (басты аргументтерді қысқаша жинақтау)
- Оқырманға бағытталған түйін (сұрақ қою, кеңес беру, әрекетке итермелеу)
Мысал ретінде
Мысалы, “Әлеуметтік желінің жастарға әсері” атты эссенің қорытындысы былай болуы мүмкін:
Бүгінгі таңда әлеуметтік желілер – жастар өмірінің бір бөлшегіне айналды. Олар арқылы ақпарат алмасу жеңілдеді, жаңа мүмкіндіктер ашылды. Алайда, бұл виртуалды кеңістіктің психологиялық, әлеуметтік тәуекелдері де бар. Сондықтан әрбір жас желіде өзін-өзі басқаруды үйреніп, уақытты тиімді пайдалану мәдениетін қалыптастыруы қажет. Бұл — қазіргі заман талабы.
Қорытындыны қалай жазылады?
Жалпы алғанда, қорытынды жазу — тек соңғы абзацты құрастыру ғана емес, бүкіл жұмыстың логикалық жалғасы екенін түсіну маңызды. Қандай мәтін жазсаңыз да, соңғы сөздеріңіз оқырманға ой салып, сіздің негізгі көзқарасыңызды нақтылап беруі керек.
