Өлеңде ақынның ішкі жан дүниесі қалай бейнеленеді?
Әрбір өлең – ақынның жан айғайы, жүрек сыры. Өлеңде ақынның ішкі жан дүниесі сезімі қалай бейнеленген деген сұраққа жауап беру үшін, алдымен поэзияның табиғатын түсіну керек. Ақын – жай ғана сөзбен сурет салатын адам емес, ол – ішкі күйзелісін, қуанышын, арман-үмітін, қоғамға көзқарасын өлең арқылы жеткізетін рухани суреткер.
1. Ақын – жүрек үнімен сөйлейтін тұлға
Ақынның ішкі жан дүниесі – оның шығармашылығының негізі. Ол өзінің басынан кешкен сезімдерін, терең ойларын, кейде тіпті айта алмайтын сырларын өлең жолдарына айналдырады. Мысалы, Мұқағали Мақатаевтың шығармаларында жүректің нәзік иірімдері мен сағыныш, махаббат, жалғыздық секілді сезімдер терең суреттеледі. Бұл өлеңдер тек автордың емес, оқырманның да жанын қозғайды.
2. Сезім – поэзияның жүрегі
Өлең жазу – тек шабытпен ғана емес, терең сезіммен де байланысты. Ақын көбіне өз ішкі дүниесіндегі дауыл мен тыныштықты қатар береді. Бұл сезімдер арқылы ол оқырманмен байланыс орнатады. Жалғыздықты, үмітсіздікті, махаббатты немесе қуанышты сипаттаған кезде, ақын жүрегінің ішкі дауысын біз де естиміз.
3. Бейнелі тіл – ішкі жан дүниенің көрінісі
Ақындар жиі метафоралар, эпитеттер, теңеулер қолдану арқылы ішкі күйін сыртқа шығарады. Бұл тәсілдер сезімді нақты бір образға айналдырып, оқырманға жақын ете түседі. Мәселен, “Көңілім – көктем, бірақ күн бұлтты” деген жолдарда ақын көңіл-күйдің күрделі күйін бір ауыз сөзбен-ақ жеткізе алады.
4. Ақын мен қоғам байланысы
Көп жағдайда ақынның ішкі жан дүниесі қоғаммен, уақытпен тығыз байланысты болады. Ол өз өмірін емес, халықтың жанын, елдің мұңын жырлайды. Осындайда өлең көңілдің айнасына айналады. Бұл әсіресе Абай Құнанбаев, Жамбыл Жабаев сияқты алыптардың шығармаларынан айқын көрінеді.
5. Поэзиядағы сыршылдық пен шынайылық
Ақынның шынайылығы – оның поэзиясының өміршең болуына себепші. Өлеңде жасандылық болса, ол оқырманның жүрегіне жетпейді. Ал шынайы сезіммен жазылған әрбір жол – жүрекке жол табады. Сезім мен шындық қатар жүргенде, өлең шынайы өмірдің бейнесіне айналады.
