Мен саясатты қалай түсінемін? – Саясаттың мәні мен маңызы
Саясат – қоғамдағы билік пен басқару жүйесін ұйымдастырудың және жүргізудің күрделі әрі маңызды саласы. Бұл ұғым көпшіліктің санасында көбіне мемлекет басшылары, саяси партиялар немесе сайлау процестерімен байланыстырылады. Алайда, саясат тек билік пен басқару деңгейінде ғана емес, адамдардың күнделікті өмірінде де кездесетін құбылыс.
Қоғамда саясаттың рөлі өте ауқымды. Ол мемлекеттің даму бағытын айқындайды, азаматтардың құқығы мен бостандығын қорғайды, экономикалық өсімге әсер етеді және халықаралық қатынастарды реттейді. Саясат – адамдар арасындағы келісімге қол жеткізу құралы, өйткені әрбір қоғамда әртүрлі көзқарастар мен мүдделер бар. Осы тұрғыдан алғанда, саясатты түсіну – қоғамды және оның құрылымын түсінумен тікелей байланысты.
Саясаттың негізгі аспектілері
Саясатты терең түсіну үшін оның негізгі аспектілерін қарастыру қажет. Бұл – билік, құқық, демократия, экономикалық саясат және халықаралық қатынастар.
1. Билік және басқару жүйесі
Билік – саясаттың негізі. Ол қоғамды ұйымдастыруға және тәртіпті қамтамасыз етуге бағытталған. Биліктің үш тармағы бар:
- Заң шығарушы билік (парламент, мәжіліс) – заң қабылдайды;
- Атқарушы билік (үкімет, президент, әкімдер) – заңдарды жүзеге асырады;
- Сот билігі – заңдардың орындалуын қадағалайды және құқықтық жүйені бақылайды.
Бұл билік тармақтарының теңгерімі демократиялық қоғамның негізін қалайды. Егер бір билік тармағы басымдыққа ие болып кетсе, онда қоғамда авторитаризм немесе диктатура қалыптасуы мүмкін.
2. Демократия және азаматтық қоғам
Демократия – халықтың билігі, яғни азаматтардың саяси өмірге қатысуы. Қоғамдық пікірдің қалыптасуы, сөз бостандығы, сайлау жүйесі, саяси партиялардың бәсекелестігі – бәрі демократияның негізгі белгілері.
Азаматтық қоғам – саяси процестерге белсенді араласатын қоғам. Мысалы, митингілер, қоғамдық қозғалыстар, үкіметтік емес ұйымдар (ҮЕҰ) – демократиялық қоғамның дамуы үшін маңызды институттар.
3. Экономикалық саясаттың әсері
Саясат тек билік пен басқарумен шектелмейді, ол экономикалық жүйемен тығыз байланысты. Мемлекеттің экономикалық саясаты:
- Салықтар мен мемлекеттік бюджет
- Инфляция және жұмыссыздық деңгейі
- Әлеуметтік қамсыздандыру жүйесі
- Индустриялық даму стратегиясы
Экономикалық саясаттың дұрыс жүргізілуі – халықтың әл-ауқатының өсуіне себепші болады, ал тиімсіз экономикалық шешімдер дағдарыстарға әкелуі мүмкін.
4. Халықаралық қатынастар және дипломатия
Әлемде мемлекеттер арасындағы қарым-қатынастар маңызды рөл атқарады. Сыртқы саясат – мемлекеттің басқа елдермен қарым-қатынасын айқындайтын сала. Бұл сауда келісімдері, әскери одақтар, дипломатиялық келіссөздер, халықаралық ұйымдармен жұмыс істеу сияқты мәселелерді қамтиды.
Жақсы сыртқы саясат – елдің халықаралық беделін арттырады, ал қате қабылданған шешімдер мемлекетке санкциялар мен экономикалық шектеулер әкелуі мүмкін.
Саясаттың қоғам өміріндегі маңызы
1. Әлеуметтік әділеттілік пен теңдік
Саясат халықтың өмір сүру сапасын реттеуге мүмкіндік береді. Әділ әлеуметтік саясат – табыстарды тең бөлу, білім беру мен денсаулық сақтау жүйесін дамыту, жұмыссыздықты азайту секілді шараларды қамтиды.
2. Заң мен тәртіпті сақтау
Саясаттың басты мақсаты – заңның үстемдігін қамтамасыз ету. Егер заң әділ болса және барлық азаматтарға бірдей қолданылса, қоғамда тұрақтылық орнайды.
3. Жастардың саяси сауаттылығы
Бүгінгі жастар – ертеңгі саяси көшбасшылар. Егер жас буын саясатты түсінбесе, онда олар саяси процестерге бей-жай қарайды, бұл демократиялық институттардың әлсіреуіне алып келеді. Сондықтан мектептер мен жоғары оқу орындарында саяси сауаттылықты арттыру маңызды.
