Ата бабамыз ауа райын қалай болжаған эссе

Қазақ халқы табиғатпен тығыз байланыста өмір сүріп, оның құбылыстарын түсінуге ерекше мән берген. Ауа райының өзгерістерін бақылап, алдын ала болжап, соған сәйкес тіршілігін ұйымдастыру – ата-бабаларымыздың өмір сүру салтының маңызды бөлігі болды. Бұл дәстүрлі білім ұрпақтан-ұрпаққа беріліп, көшпенділердің өмірін жеңілдетіп, табиғатпен үйлесімді қарым-қатынас орнатуға көмектесті.
Табиғат құбылыстарына сүйенген болжау
Табиғат белгілерін түсіну арқылы ата-бабамыз ауа райын болжауда ерекше тәжірибе жинақтаған. Олар күннің шығуы мен батуы, желдің бағыты мен жылдамдығы, бұлттардың орналасуы сияқты құбылыстарды мұқият бақылаған.
- Күннің қызарып батуы – келесі күннің ашық болатынын көрсеткен. Ал, сұр бұлттардың қоюланып жиналуы – жаңбырдың белгісі ретінде қабылданған.
- Желдің өзгеруі де маңызды саналған. Егер жел солтүстіктен соқса, суық ауа райының жақындағаны аңғарылса, оңтүстіктен соққан жел жылы күндердің белгісі болған.
Жануарлар мен құстардың әрекеті
Жануарлардың мінез-құлқы мен қозғалысы табиғаттың өзгерістеріне тікелей байланысты болғандықтан, оларды бақылау арқылы ауа райын болжаған.
- Қойлар мен сиырлардың бір орында жатып қалуы – жақында жауын-шашын болатынын білдірген.
- Торғайлардың төмен ұшуы – жаңбырдың жақын екенін аңғартқан. Ал олардың жоғары көтеріліп шырқауы – күннің ашық боларын меңзеген.
Аспан құбылыстарын зерттеу
Аспан әлемі ата-бабамыз үшін табиғаттың айнасы іспетті болды. Жұлдыздардың жарқырауы мен орналасуы, айдың формасы мен айналасындағы жарық сақина ауа райының өзгерісін болжауға септігін тигізген.
- Егер жұлдыздар тым жарық болса, суық күндердің жақындағаны анықталған.
- Айдың айналасында сақина тәрізді жарық пайда болса, жауын-шашын күтілген.
Өсімдіктердің табиғатқа әсері
Өсімдіктер де ауа райының өзгерісіне сезімтал. Олардың жапырақтарының дымқылдануы, ерте көктеуі немесе кеш бүршік жаруы алдағы ауа райы туралы ақпарат берген.
- Шөптердің қалың әрі ерте көктеуі жылы жаздың болатынын көрсеткен.
- Қыста қар астындағы өсімдіктердің жағдайы көктемнің қалай басталатыны туралы болжам жасаған.
Қыстағы болжау әдістері
Қыс мезгілінде қардың сипаты мен түсіне қарап ауа райын болжаған.
- Қардың қалың түсуі көктемнің ерте келетінін білдірсе, тығыз әрі ауыр қар аяздың ұзаққа созылатынын меңзеген.
Халықтық метеорологияның құндылығы
Қазіргі уақытта ғылыми метеорология дамығанымен, дәстүрлі әдістердің маңызы жойылған жоқ. Әсіресе, ауылдық жерлерде табиғат белгілерін бақылап, болжау тәжірибесі әлі де қолданылады. Мұндай білім халқымыздың табиғатқа құрметін ғана емес, оның құпияларын түсінудегі даналығын да көрсетеді.
Табиғатпен үйлесімділік
Ата-бабамыз табиғатқа құрметпен қарап, онымен үндестік табуға тырысқан. Табиғат құбылыстарын бақылау арқылы олар тіршілігін ұйымдастырып қана қоймай, болашақ ұрпаққа өмір сүрудің үйлесімді үлгісін қалдырған. Бұл білім олардың күнделікті өмірінің бір бөлігіне айналған және ұлттың мәдени мұрасы ретінде бізге жетіп отыр.
Қорытынды
Табиғат құбылыстарына сүйеніп ауа райын болжау – халқымыздың даналығының жарқын мысалы. Бұл дәстүрлі білім қазіргі заманда да өзектілігін жоғалтқан жоқ. Ата-бабаларымыздың осындай бай мұрасы бізге табиғатпен үйлесімді өмір сүрудің маңызды екенін түсіндіреді.