Оқушы бойында адамзаттық құндылықтарды қалыптастыру
Адамзаттық құндылықтар – бұл әрбір адамның өміріндегі маңызды рухани негіздер. Олар адамгершілік, мейірімділік, әділдік, жауапкершілік, өзара құрмет сияқты қасиеттерді қамтиды. Қазіргі заманғы қоғамда оқушы бойында бұл құндылықтарды қалыптастыру маңызды міндеттердің бірі болып табылады. Бұл мақалада оқушының тұлғалық дамуы мен тәрбиесінде адамзаттық құндылықтарды қалай қалыптастыруға болатыны туралы талқылаймыз.
Адамзаттық құндылықтардың маңыздылығы
Адамзаттық құндылықтар – қоғамдағы тұрақтылық пен үйлесімділіктің негізі. Бұл құндылықтарсыз жеке тұлғаның толыққанды дамуы мүмкін емес. Мектепте оқушылардың бойында адамзаттық құндылықтарды қалыптастыру арқылы біз:
- Жас ұрпақты жауапкершілікке тәрбиелейміз.
- Әділеттілік пен өзара түсіністікке негізделген қоғам құруға ықпал етеміз.
- Жаңа буынның адамгершілік деңгейін арттырамыз.
Оқушы бойында адамзаттық құндылықтарды қалай қалыптастырамыз? Бұл сұрақтың жауабын бірнеше әдіс-тәсіл арқылы табуға болады.
1. Отбасылық тәрбиенің рөлі
Баланың алғашқы құндылықтары отбасында қалыптасады. Ата-ана үлгісі – баланың мінез-құлқы мен өмірге деген көзқарасына тікелей әсер етеді. Сондықтан ата-аналар:
- Мейірімділік пен түсіністік танытуы керек.
- Баламен ашық диалог жүргізіп, оның пікіріне құрмет көрсетуі қажет.
- Өз әрекеттері арқылы адамгершілік қасиеттерді үлгі етуі тиіс.
Мысалы, ата-ана өзара сыйластықты сақтай отырып, баласына әділдіктің не екенін көрсете алады.
2. Мектептегі тәрбиелік жұмыс
Мектеп – оқушының құндылықтық жүйесін қалыптастыратын басты орта. Мұнда мұғалімдер мен оқу бағдарламалары ерекше рөл атқарады. Оқушы бойында адамзаттық құндылықтарды қалай қалыптастырамыз? деген сұраққа мектептегі тәрбиелік жұмыстар келесідей жауап береді:
- Сабақ барысында құндылықтарды интеграциялау: Мысалы, әдебиет сабақтарында ұлы тұлғалардың адамгершілікке байланысты пікірлерін талқылау.
- Тәрбиелік сағаттар өткізу: Тақырыптық кездесулер мен тренингтер оқушылардың өзара түсіністігін нығайтуға көмектеседі.
- Қоғамдық жұмыстар: Волонтерлік іс-шараларға қатысу арқылы оқушылар жауапкершілік пен мейірімділік сияқты қасиеттерді үйренеді.
3. Мұғалімнің үлгісі
Мұғалім – оқушылар үшін ең үлкен бедел иесі. Оның әрбір әрекеті мен сөздері оқушыларға үлгі болады. Мұғалім:
- Ашықтық пен әділдікті сақтауы керек.
- Әр оқушыны жеке тұлға ретінде қабылдап, құрмет көрсетуі қажет.
- Адамгершілік қағидаттарын өз іс-әрекеті арқылы көрсетуі тиіс.
Мұғалімнің оқушымен достық қарым-қатынасы оқушының сенімділігін арттырып, оның адамгершілік қасиеттерін дамытады.
4. Қоғамдық ортаның ықпалы
Қоғамдық орта – оқушының адамгершілік құндылықтарын қалыптастыруда маңызды факторлардың бірі. Бұл ортаны келесідей жақсартуға болады:
- Мәдени іс-шараларды ұйымдастыру: Концерттер, театр қойылымдары, әдеби байқаулар арқылы оқушылар рухани құндылықтарды меңгереді.
- Жергілікті қауымдастықтармен жұмыс істеу: Әлеуметтік жобалар мен қайырымдылық акциялары оқушыларды ынтымақ пен жанашырлыққа баулиды.
- Заманауи технологияларды тиімді пайдалану: Интернет пен әлеуметтік желілерде оң ақпараттық орта қалыптастыру.
5. Өзін-өзі дамытуға мүмкіндік беру
Оқушылардың бойында адамзаттық құндылықтарды қалыптастыру үшін олардың өзін-өзі дамытуына жағдай жасау керек. Бұл бағытта:
- Тұлғалық даму бағдарламаларын енгізу: Психологиялық тренингтер мен семинарлар арқылы оқушылар өз мүмкіндіктерін бағалап, өмірлік құндылықтарын түсіне алады.
- Шығармашылықты ынталандыру: Сурет салу, музыка, спорт арқылы оқушылардың адамгершілік қасиеттерін нығайтуға болады.
- Әр оқушының жеке басын дамытуға назар аудару: Оқушыларға өз қызығушылықтарын зерттеуге мүмкіндік беру.
6. Адамзаттық құндылықтарды ойын арқылы үйрету
Кішкентай оқушыларға адамзаттық құндылықтарды ойын түрінде түсіндіру тиімді әдіс болып табылады. Мысалы:
- Рөлдік ойындар: Балалар түрлі жағдайларда дұрыс шешім қабылдауды үйренеді.
- Әңгіме құрастыру: Оқушылар өмірлік оқиғаларға талдау жасап, өз көзқарасын білдіре алады.
- Командалық ойындар: Бірлескен іс-қимыл арқылы оқушылар достық пен ынтымақтастыққа үйренеді.
7. Әдебиет пен өнер арқылы тәрбие беру
Әдеби шығармалар, фильмдер мен өнер туындылары оқушылардың рухани дамуына ықпал етеді. Мұғалімдер мен ата-аналар:
- Классикалық шығармаларды оқуға бағыттауы керек.
- Танымдық және адамгершілік құндылықтарды насихаттайтын фильмдер мен қойылымдарды көрсетуі қажет.
- Әңгімелер арқылы оқушыларға маңызды моральдық мәселелерді түсіндіре алады.
Мысалы, қазақ әдебиетінің ұлы тұлғалары Абай, Шәкәрім, Мұхтар Әуезов шығармалары оқушыларға әділеттілік, жауапкершілік пен еңбекқорлық сияқты құндылықтарды үйретеді.
Қорытынды
Оқушы бойында адамзаттық құндылықтарды қалай қалыптастырамыз? деген сұраққа жауап ретінде отбасы, мектеп, мұғалім, қоғамдық орта және өзін-өзі дамыту сынды бірнеше факторларды атап өттік. Бұл құндылықтарды қалыптастыру – бірлескен жұмыс пен үздіксіз тәрбиелік процестің нәтижесі.
Оқушылардың бойында адамгершілік қасиеттерді дамыту арқылы біз олардың болашақта толыққанды, жауапты және әділ тұлға болуына ықпал етеміз. Әрбір бала – қоғамның болашағы, сондықтан оларды тәрбиелеуде біз ерекше жауапкершілік танытуымыз керек.
