Судың ластануы: себептері мен салдары
Су – жер бетіндегі тіршіліктің негізі, адамдар, жануарлар мен өсімдіктер үшін аса маңызды ресурс. Алайда қазіргі таңда су ресурстарының ластануы жаһандық мәселе болып отыр. Бұл проблема тек табиғатқа ғана емес, адам денсаулығына да зиян келтіреді. Мақалада судың ластану себептері, салдары және оның алдын алу шаралары жайында толық мәлімет беріледі.
Судың ластану себептері
Судың ластануының басты себептері табиғи және антропогендік (адам әрекетімен байланысты) факторларға бөлінеді.
1. Табиғи себептер
Табиғи себептер судың құрамына өзгерістер енгізіп, оның сапасын төмендетуі мүмкін. Оларға:
- Жауын-шашын арқылы пайда болатын минералды тұздар;
- Өзен мен көлдерге топырақ және тастардың түсуі;
- Жер астынан шыққан минералды заттардың суға қосылуы жатады.
Мысалы, кейбір аймақтарда вулкандық әрекет салдарынан химиялық заттардың өзен-көлдерге түсуі байқалады.
2. Антропогендік себептер
Адам әрекетінің нәтижесінде судың ластануы жиі кездеседі. Негізгі антропогендік факторлар:
- Өнеркәсіптік қалдықтар. Заводтар мен фабрикалар өндіріс қалдықтарын өзендер мен теңіздерге төгеді. Бұл химиялық заттар судың құрамын өзгертіп, оны пайдалануға жарамсыз етеді.
- Ауыл шаруашылығы қалдықтары. Тыңайтқыштар мен пестицидтер егіс алқаптарынан ағып, өзен-көлдерге түседі. Бұл су қалай ластанады деген сұраққа жиі жауап болып табылады.
- Тұрмыстық қалдықтар. Қалалардағы лас сулар арнайы тазарту жүйелерінен өтпей, табиғи су көздеріне ағызылып жатады.
- Мұнай және мұнай өнімдері. Кеме апаттары немесе мұнай өндіру кезінде төгілген мұнай су экожүйесіне үлкен зиян тигізеді.
Ластанған судың салдары
Судың ластануы тек қоршаған ортаға емес, адамдардың өміріне де тікелей әсер етеді. Ластанудың негізгі салдарына тоқталайық:
1. Адам денсаулығына зиян
Ластанған суды пайдалану түрлі ауруларға алып келеді:
- Асқазан-ішек инфекциялары;
- Химиялық уланулар;
- Тері және көз аурулары.
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының мәліметінше, әрбір жыл сайын миллиондаған адам ластанған суды тұтыну салдарынан қайтыс болады.
2. Экожүйеге әсері
Су ластанған кезде:
- Су жануарлары мен өсімдіктердің тіршілігі жойылады;
- Экожүйедегі тепе-теңдік бұзылады;
- Биоәртүрлілік азаяды.
Мысалы, мұнай төгілуі нәтижесінде балықтар мен құстардың өлімі жиі кездеседі.
3. Экономикалық шығындар
Судың ластануы экономикалық шығындарға да алып келеді. Тазарту жұмыстарын жүргізу, ластанған су көздерін қалпына келтіру және ауруларды емдеу мемлекетке үлкен қаржы талап етеді.
Ластануды болдырмау шаралары
Су ресурстарын қорғау және олардың ластануын болдырмау үшін кешенді шаралар қажет. Су қалай ластанады деген мәселені шешу үшін әрбір адам мен ұйым жауапкершілік алуы керек.
1. Өнеркәсіптік тазарту жүйелері
Заводтар мен фабрикалар өндіріс қалдықтарын тазарту жүйелерін қолдануы тиіс. Химиялық заттардың табиғи су көздеріне түсуін азайту маңызды.
2. Тұрмыстық қалдықтарды басқару
Қала тұрғындары тұрмыстық қалдықтарды дұрыс сұрыптап, арнайы полигондарға жіберуі керек. Сонымен қатар, су жүйелерін тазарту жұмыстарын жиі жүргізу қажет.
3. Ауыл шаруашылығындағы өзгерістер
Егіс алқаптарында экологиялық таза тыңайтқыштарды пайдалану судың ластануын азайтады. Сондай-ақ, ауыл шаруашылық қалдықтарын дұрыс өңдеу қажет.
4. Қоғамдық білім беру
Су ресурстарын қорғау туралы қоғамға ақпарат тарату өте маңызды. Әрбір адам суды дұрыс пайдалануға және оны ластамауға атсалысуы керек.
Қорытынды
Судың ластануы – қазіргі әлемдегі ең маңызды экологиялық мәселелердің бірі. Бұл мәселені шешу үшін жеке адамдардан бастап мемлекетке дейінгі деңгейде кешенді жұмыстар атқарылуы тиіс. Су қалай ластанады деген сұраққа жауап іздегенде, оның шешімдері тек табиғат пен адамзат үшін ғана емес, болашақ ұрпақ үшін де маңызды екенін естен шығармау қажет.
