Тұлым шашты қалай кеседі: Қазақ дәстүрі мен рәсімі
Тұлым шашты кесу — қазақ халқының ежелгі дәстүрлерінің бірі, әрі ұлттық мәдениетіміздің тереңінен тамыр тартатын маңызды рәсімдердің бірі. Бұл дәстүр негізінен балалардың алғашқы шашын кесумен байланысты, және ол рухани, әлеуметтік, әрі мәдени мағынаға толы. Осы мақаламызда тұлым шашты қалай кеседі деген сұраққа жан-жақты тоқталып, оның маңыздылығын түсіндіріп өтеміз.
Тұлым шаш деген не?
Тұлым шаш деп жаңа туған сәбидің алғашқы шашын айтады. Қазақ халқында бұл шашты өсірудің өзіндік маңызы бар. Тұлым шаш бала өмірге келгенде, оның «таза» әрі «пәк» екенін білдіретін символдық мағынаға ие. Осы шашты арнайы дәстүрмен кесу арқылы отбасы балаға жақсы тілектер мен баталар береді.
Тұлым шашты кесудің мәні
Тұлым шашты кесудің бірнеше маңызды аспектілері бар:
- Рухани тазалық: Бұл дәстүр арқылы ата-аналар балаларын жаман энергиялардан, көз тиюден немесе басқа да жағымсыз әсерлерден қорғауды мақсат етеді.
- Ұлттық дәстүрді сақтау: Қазіргі заманның өзгерістеріне қарамастан, қазақтар осы дәстүрді ұрпақтан-ұрпаққа жеткізіп келеді, бұл біздің мәдени кодымыздың бір бөлігі.
- Жақсы ниеттер: Шашты кесу кезінде арнайы дұға оқылады немесе жақсы тілектер айтылады, бұл рәсімнің негізгі ерекшелігі болып табылады.
Тұлым шашты қалай кеседі?
Тұлым шашты кесу рәсімі белгілі бір ережелер мен салттарға сүйене отырып орындалады. Оның негізгі кезеңдерін төменде қарастырамыз.
1. Рәсімге дайындық
Алдымен, рәсім өтетін күнді белгілейді. Әдетте бұл маңызды күнді отбасы үлкендері немесе ақсақалдар айқындайды.
- Шақырылатын қонақтар: Тұлым шашты кесу рәсіміне жақын туыстар мен көршілер шақырылады. Бұл дәстүр ортақ қуанышқа айналып, отбасыны біріктіру мақсатында жасалады.
- Рәсім орны: Рәсімді үйде немесе табиғат аясында өткізуге болады. Бастысы – рәсімге таза және тыныш орта таңдалуы қажет.
2. Рәсімнің негізгі бөлігі
Тұлым шашты кесу кезінде арнайы адам таңдалады. Әдетте бұл міндетті баланың ең жақын адамы немесе отбасының құрметті мүшесі орындайды.
- Құралдар: Шашты кесу үшін жаңа қайшы немесе ұстара қолданылады, себебі тазалық басты талаптардың бірі.
- Шашты жинау: Кесілген шашты арнайы шүберекке орап, сақтайды. Кейбір отбасылар бұл шашты киелі орындарға апарып жерге көміп немесе таза жерге тастайды.
3. Шашты кесу кезінде айтылатын тілектер
Тұлым шашты кесу кезінде қонақтар мен үлкендер жақсы тілектерін айтады. Мысалы:
- “Шашың өссін, өмірің ұзақ болсын!”
- “Тұлымың төгілгенше, дәулетің арта берсін!”
Бұл тілектер баланың болашағына жақсы әсер етеді деп сенеді.
4. Сыйлықтар мен құрмет
Тұлым шашты кескен адамға арнайы сыйлық беріледі. Бұл дәстүр сыйластықты көрсетіп, рәсімнің маңыздылығын арттырады.
Тұлым шашты кесу кезіндегі ырымдар
Қазақ халқында тұлым шашты кесу рәсіміне қатысты көптеген ырымдар бар:
- Шашты аяқ астына тастамау: Кесілген шашты құрметпен жинап, арнайы сақтайды немесе таза жерге көміп қояды.
- Шашты жағуға болмайды: Бұл ырым шаштың қасиетті екендігін білдіреді.
- Тұлым шашты кім кесетіні маңызды: Баланың шашын кесетін адамның рухани таза әрі қайырымды болуы керек деп сенеді.
Тұлым шашты кесудің заманауи өзгерістері
Бүгінгі күнде кейбір отбасылар бұл дәстүрді жаңаша форматта орындап жүр. Қала жағдайында рәсім тек жақын туыстардың арасында өтсе, ауылдық жерлерде әлі де үлкен тойға айналып келеді. Сонымен қатар, дәстүрге қатысты құралдар мен рәсімдер қарапайымдалып, заманауи жағдайларға бейімделіп отыр.
Тұлым шашты кесу дәстүрінің болашағы
Қазақ халқының тұлым шашты кесу рәсімі уақыттың сын-қатерлеріне төтеп беріп келеді. Бұл дәстүр қазақ мәдениетінің маңызды бөлігін құрайтындықтан, оны сақтау және ұрпақтан-ұрпаққа жеткізу өте маңызды. Жас ұрпақтың рухани байлығын арттырып, ұлттық құндылықтарға деген құрметті ояту осы салт арқылы жүзеге асып келеді.
Қорытынды
Тұлым шашты кесу – қазақ халқының байырғыдан келе жатқан ерекше дәстүрлерінің бірі. Бұл рәсім тек шашты кесу емес, рухани тазалық, ұрпақ жалғастығы және ұлттық бірліктің белгісі. Баланың алғашқы шашын кесу арқылы отбасы оларға жақсы тілек пен батасын береді, болашаққа жол ашады.
Қазіргі заманның өзгерістеріне қарамастан, қазақтың бұл әдемі дәстүрі өзектілігін жоғалтпай, ұлттық болмысымыздың маңызды бөлігі болып қала береді. Сондықтан тұлым шашты қалай кеседі деген сұраққа толық жауап табу арқылы, біз мәдениетіміздің тереңіне үңіліп, ұлттық құндылықтарымызды дәріптей аламыз.
