Тұздың маңызы: табиғи көздер мен қолдану салалары
Тұз – адам өмірінің ажырамас бөлігі. Ол күнделікті тағамда, медицинада, өндірісте және ауыл шаруашылығында кеңінен қолданылады. Бірақ көп адам оның қаншалықты маңызды екенін, қайдан алынатынын және түрлерін толық біле бермейді. Осы мақалада біз тұздың табиғаттағы рөлін, оның әртүрлі түрлерін және адам ағзасына әсерін қарастырамыз.
Тұздың табиғаттағы орны
Тұз табиғатта теңіз суларында, жер қойнауында және минералды кендерде кездеседі. Әсіресе, теңіз суында оның мөлшері жоғары. Көптеген елдерде тұзды теңіз суын буландыру арқылы алады, ал кейбір аймақтарда ол жер асты кен орындарынан өндіріледі.
Қазақстанда да тұз өндіру маңызды сала болып табылады. Каспий маңы, Арал теңізі мен Балқаш көлі маңында тұз кен орындары көптеп кездеседі. Бұл аймақтардан алынған тұз тек ішкі нарықта ғана емес, халықаралық деңгейде де сұранысқа ие.
Тұздың түрлері
Тұздың бірнеше түрі бар, олардың әрқайсысы өзіндік ерекшеліктерімен белгілі:
- Ас тұзы (NaCl) – күнделікті тағамда қолданылатын ең кең таралған түрі. Ол тағамға дәм беріп қана қоймай, ағза үшін қажетті минералдарды қамтамасыз етеді.
- Йодталған тұз – құрамында йод бар тұз. Бұл әсіресе, йод тапшылығын болдырмау үшін маңызды.
- Теңіз тұзы – теңіз суынан алынатын табиғи өнім. Ол минералдарға бай және ағзаға пайдалы элементтерді қамтиды.
- Гималай тұзы – құрамында 80-нен астам минерал бар, табиғи қызғылт реңкімен ерекшеленетін тұз түрі.
- Қара тұз – Үндістан мен Пәкістанда танымал, құрамында күкірт қосылыстары болғандықтан, ерекше дәмге ие.
- Техникалық тұз – өнеркәсіпте, мұз ерітуде және химия өндірісінде қолданылады.
Тұздың адам ағзасына әсері
Тұз – адам ағзасының дұрыс жұмыс істеуі үшін маңызды элемент. Ол:
- Су балансын реттейді
- Бұлшықеттердің жиырылуын қамтамасыз етеді
- Нерв жүйесінің жұмысын жақсартады
- Қан қысымын реттеуге көмектеседі
Алайда тұзды шамадан тыс тұтыну ағзаға зиян тигізуі мүмкін. Көп мөлшерде қолдану қан қысымының жоғарылауына, бүйрек ауруларына және жүрек-қан тамырлары жүйесінің бұзылуына әкелуі мүмкін. Сондықтан тұзды мөлшермен пайдалану маңызды.
Тұзды қолдану салалары
Тұз тек тамақ өнеркәсібінде ғана емес, басқа да көптеген салаларда қолданылады:
- Дәрі-дәрмек өндірісінде – физиологиялық ерітінді жасау үшін
- Тері өңдеу өнеркәсібінде – теріні консервілеу үшін
- Косметикада – тері күтіміне арналған өнімдерде
- Ауыл шаруашылығында – мал азығына қосымша ретінде
