Толық адам деген кім? Қазақ мәдениетінің рухани идеалы
Толық адам – бұл түсінік қазақ халқының мәдениеті мен дүниетанымында ерекше орын алады. Ол адамгершілік пен кемелдіктің идеалы ретінде ұғынылады және тұлғаның рухани, моральдық, және этикалық қасиеттерінің үйлесімді дамуын сипаттайды. Бұл ұғымның тарихи, мәдени және діни аспектілерін түсіну оның маңызын тереңірек ұғынуға көмектеседі.
Толық адамның тарихи және мәдени негіздері
«Толық адам» ұғымы алғаш рет қазақ философы Абай Құнанбайұлының шығармаларында жүйелі түрде көрініс тапты. Абай бұл ұғымды адам бойындағы рухани кемелдікке жету идеалы ретінде ұсынды. Оның айтуынша, толық адам болу үшін үш басты қасиет қажет:
- Ақыл – саналы ойлау және білімге ұмтылу.
- Қайрат – еңбекқорлық пен табандылық.
- Жүрек – мейірімділік, әділдік және жанашырлық.
Абайдың көзқарасы бойынша, бұл қасиеттердің үйлесуі адамды шынайы кемелдікке жеткізеді. Толық адам тек өз қажеттіліктерін емес, сонымен қатар қоғамның мүдделерін де ескереді. Ол өзінің жеке өмірінде ғана емес, қоғамдық істерде де әділдік пен жауапкершілік танытады.
Толық адамның сипаттамалары
Толық адамды сипаттайтын басты ерекшеліктерді атап өтсек:
- Рухани байлық: Толық адам – білім мен даналықты ғана емес, ішкі жан дүниесінің тазалығын да жоғары қояды.
- Әлеуметтік жауапкершілік: Ол өз қоғамына үлгі болып, адамдар арасында әділдік пен тәртіпті сақтауға тырысады.
- Өзгелерге қамқор болу: Толық адам басқаларға көмектесуге дайын, олардың әл-ауқатын жақсартуды көздейді.
- Тұрақты даму: Толық адам ешқашан тоқтап қалмайды, әрдайым өз бойындағы кемшіліктерді түзетуге және өзін жетілдіруге тырысады.
Толық адамның қазіргі заманғы түсінігі
Толық адам деген кім? деген сұраққа жауап қазіргі заманда әртүрлі қырынан қарастырылуы мүмкін. Қоғамның өзгеруімен бұл ұғымның мазмұны да кеңейді. Бүгінгі күнде толық адам тек рухани-адамгершілік тұрғысынан ғана емес, сонымен қатар кәсіби және тұлғалық даму тұрғысынан да бағаланады. Мысалы:
- Кәсіби толықтық: Толық адам өзінің саласында жоғары деңгейге жетіп, айналасындағыларға үлгі бола алады. Ол тек өзіне ғана емес, басқаларға да көмектесіп, кәсібилікті дамытуға үлес қосады.
- Әлеуметтік толысу: Қоғамның дамуына белсенді араласу, қайырымдылық істерге қатысу, және өз ортасына үлес қосу да толық адам болудың бір бөлігі.
Толық адам тек жеке өміріндегі жетістіктерімен шектелмей, қоғам үшін пайдалы болуға тырысады. Бұл Абайдың идеяларымен үндеседі.
Толық адамның қазақ қоғамындағы рөлі
Қазақ мәдениетінде «толық адам деген кім?» деген сұраққа жауап іздеу – бұл тек философиялық емес, сонымен қатар практикалық сұрақ. Толық адам қоғамның моральдық тірегі болып табылады. Ол отбасыдан бастап, жалпы қоғамға дейінгі аралықта адамдарға бағыт-бағдар береді. Қазақ халқында мұндай адамдарды «ақылшы», «қамқоршы», «ел ағасы» деп те атаған.
Мысалы, қазақтың салт-дәстүрлерінде үлкенге құрмет көрсету, кішіге ізет білдіру, және адамгершілік қағидаттарын сақтау толық адамның қасиеттеріне жатады. Толық адам – бұл тек жеке кемелдікке жеткен тұлға емес, сонымен қатар өз білімін, тәжірибесін және мейірімін айналасындағы адамдармен бөлісетін тұлға.
Толық адам болуға ұмтылу
Толық адам болу – бұл әрбір адамның өмір бойы талпынатын мақсаты болуы тиіс. Абай Құнанбайұлының өсиеті бойынша, бұл мақсатқа жету үшін келесі қадамдар маңызды:
- Білімге ұмтылу: Үнемі оқу, іздену, және жаңа нәрселерді үйрену.
- Жақсы қасиеттерді дамыту: Мейірімділік, әділдік, және шынайылықты күнделікті өмірде көрсету.
- Еңбекқор болу: Өз ісіңде адал болу және әрдайым жақсылыққа ұмтылу.
Толық адам болу – бұл тек жетістікке жету емес, сонымен қатар айналаңдағы адамдарға үлгі болу, оларға қолдау көрсету және қоғамға пайда тигізу.
Қорытынды
Толық адам деген кім? Бұл – рухани, моральдық, және әлеуметтік тұрғыдан кемелденген адам. Ол тек өз өмірін ғана емес, айналасындағы адамдардың өмірін жақсартуға тырысады. Толық адам болу – бұл тек жеке қасиеттерді дамыту емес, сонымен қатар қоғамның игілігі үшін әрекет ету. Абайдың ұстанымдары бүгінгі күнде де өзектілігін жоғалтқан жоқ. Толық адам болуға ұмтылу әр адамның мақсатына айналуы тиіс, себебі ол жеке тұлғаның да, жалпы қоғамның да дамуына ықпал етеді
