Жыртылған ақшаны не істеу керек? Бүлінген банкноттарды шешу жолдары
Қазіргі уақытта қолма-қол ақшаның қолданылуы әлі де кең таралған. Кейде күнделікті өмірде біз жыртылған немесе бүлінген банкноттарға тап боламыз. Мұндай жағдайларда жыртылған ақшаны не істеу керек деген сұрақ туындайды. Бүлінген ақша қолданыстан шығарылады деп ойлайтындар көп, бірақ шын мәнінде бұл жағдайдың шешімдері бар.
Ақшаның зақымдану түрлері
Ақша көбінесе келесі себептерден зақымданады:
- Жыртылу немесе бөліну: банкноттардың физикалық зақымдалуы;
- Су немесе басқа сұйықтық әсері: қағаздың бүлінуі немесе бояуының кетуі;
- Өрт немесе күйік іздері: ақшаның бүтіндігіне айтарлықтай зиян келтіруі мүмкін;
- Қатты лас немесе дақ: кейбір жағдайларда банкнот қолдануға жарамсыз болып көрінуі мүмкін.
Егер ақша осындай себептермен бүлінсе, оның жарамды екендігін анықтап, әрекет ету маңызды.
Қазақстанда жыртылған ақшаға қатысты ережелер
Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі бүлінген ақшаны айырбастау туралы нақты ережелер мен нұсқауларға ие. Егер банкнот белгілі бір шарттарға сай келсе, оны айырбастауға болады. Жыртылған ақшаны не істеу керек деген сұраққа нақты жауап – оны Ұлттық Банкке немесе оған бағынышты екінші деңгейлі банктерге апару.
Бүлінген ақшаны айырбастау шарттары
Ақшаны айырбастау үшін келесі критерийлерді ескеру керек:
- Банкноттың негізгі бөлігі сақталған болуы тиіс. Егер ақша 50%-дан астамы бүтін болса, ол жарамды деп есептеледі.
- Серия нөмірі оқылуы тиіс. Бұл банкноттың заңды екенін растау үшін қажет.
- Көп жыртылмаған болуы. Банкноттың бірнеше бөліктерге бөлінуі жағдайында оларды дұрыс біріктіріп көрсету керек.
Егер бұл талаптар орындалса, ақша айырбасталады.
Банкке бару тәртібі
Егер сіздің қолыңызда бүлінген банкнот болса, келесі қадамдарды орындау керек:
- Жақын жердегі банкке барыңыз: кез келген екінші деңгейлі банк немесе Ұлттық Банктің бөлімшесіне жүгініңіз.
- Құжаттарды дайындаңыз: жеке басыңызды куәландыратын құжаттарды ұмытпаңыз.
- Банкнотты көрсетіңіз: кассирге бүлінген ақшаны тапсырып, оны айырбастауға өтініш жасаңыз.
Көп жағдайда банк қызметкерлері сіздің өтінішіңізді тез арада қарастырып, ақшаңызды жаңасымен алмастырады.
Бүлінген ақшаны айырбастау ақысы бар ма?
Қазақстанда Ұлттық Банкке тиесілі ережелерге сәйкес, жыртылған немесе бүлінген банкноттарды айырбастау үшін ешқандай қосымша төлем алынбайды. Бұл – тұтынушылардың құқықтарын қорғауға арналған ереже. Сондықтан бүлінген ақшаны айырбастау кезінде қосымша төлем талап етілсе, бұл туралы дереу банк басшылығына хабарлаңыз.
Жыртылған ақшаны пайдалану мүмкін бе?
Кейде аздап бүлінген банкноттарды қолдануға болады. Мысалы:
- Егер банкноттың тек кішкене бұрышы жыртылған болса, оны сауда орындары қабылдауы мүмкін.
- Ақша қатты зақымдалмаған жағдайда, оны қолма-қол төлем ретінде пайдалануға болады.
Дегенмен, үлкен көлемде бүлінген банкноттарды тек банк арқылы айырбастау дұрыс шешім болады.
Ақшаны сақтау және күтім жасау
Ақшаны жыртылып қалудан немесе бүлінуден қорғау үшін келесі кеңестерді есте сақтаңыз:
- Ақшаны әмиянда сақтаңыз. Бұл оның майысуы мен жыртылуын азайтады.
- Ылғалдан аулақ ұстаңыз. Су қағаз банкноттарға үлкен зиян келтіруі мүмкін.
- Жанғыш заттардан алыстаңыз. Ақшаңыздың өрттен зақымданбауын қамтамасыз етіңіз.
Осындай қарапайым әдістер арқылы сіз ақшаңызды ұзақ уақыт бойы бүтін күйінде сақтай аласыз.
Бүлінген банкноттарды қайда қабылдамайды?
Кейбір жағдайларда, сауда орындары немесе шағын кәсіпкерлер жыртылған ақшаны қабылдаудан бас тартуы мүмкін. Бұл әсіресе банкноттың бүтіндігі күмән тудырған кезде орын алады. Мұндай жағдайда, ақшаны міндетті түрде банкке апарып, жаңасына ауыстыру қажет.
Шетел валютасына қатысты ерекшеліктер
Егер сізде шетел валютасы жыртылса, оны айырбастау сәл қиындауы мүмкін. Қазақстандағы банктер көбінесе шетел валютасының бүлінген түрлерін қабылдамайды. Мұндай жағдайда шетелдік банктерге немесе арнайы айырбастау орындарына хабарласқан жөн.
Қорытынды
Жыртылған ақшаны не істеу керек деген сұраққа жауап қарапайым: банкке жүгініңіз. Егер банкноттың негізгі бөлігі сақталған болса және оның серия нөмірі көрініп тұрса, оны ауыстыру қиын емес. Мұндай жағдайларда ақшаның құны сақталып, оны әрі қарай қолдану мүмкіндігі беріледі.
Ең бастысы, ақшаны дұрыс сақтау әдетін қалыптастырыңыз. Бұл оның бүлінуіне жол бермеуге көмектеседі және сізді қажетсіз мәселелерден сақтайды. Ақша – тек төлем құралы ғана емес, ол қаржылық қауіпсіздіктің кепілі екенін ұмытпаңыз.
